عدس (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَدَس:
(وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها) عَدَس: گیاهی است که برگ‌هایش کرک‌دار و گل‌هایش سفید از تیره باقلا، بوته آن کوچک، دانه‌هایش گرد و کمی از ماش درشت‌تر، محدب الطرفین و به رنگ سفید مایل به زرد است.
این گیاه به انضمام انواع دیگر از قبیل خیار و سیر و پیاز مورد درخواست
بنی اسرائیل بود که طبق آیه مورد بحث از
موسی (علیه‌السّلام) خواسته بودند تا برای آن‌ها آماده سازد.
آیه چنین است:
«... ای موسی، هرگز حاضر نیستیم به یک نوع غذا اکتفا کنیم، از خدای خود بخواه که از آنچه از
زمین می‌روید، از سبزی، خیار، سیر، عدس و پیاز برای ما برویاند...»
این آیه، چگونگی
کفران و ناسپاسی بنی اسرائیل را در برابر نعمت‌های بزرگی که
خداوند به آن‌ها ارزانی داشته بود، منعکس می‌کند و نشان می‌دهد که آن‌ها چگونه مردمی
لجوج بوده‌اند که شاید در
تاریخ دیده نشده است.
به موردی از کاربرد
عَدَس در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ اِذْ قُلْتُمْ یا موسَی لَن نَّصْبِرَ عَلَیَ طَعامٍ واحِدٍ فادْعُ لَنا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنا مِمّا تُنبِتُ الاَرْضُ مِن بَقْلِها وَ قِثّآئِها وَ فومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها قالَ اَتَسْتَبْدِلونَ الَّذی هُوَ اَدْنَی بِالَّذی هُوَ خَیْرٌ اهْبِطواْ مِصْرًا فَاِنَّ لَکُم مّا سَاَلْتُمْ وَ ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْکَنَةُ وَ بآؤوْاْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللَّهِ ذَلِکَ بِاَنَّهُمْ کانواْ یَکْفُرونَ بِآیاتِ اللَّهِ وَ یَقْتُلونَ النَّبیّینَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَلِکَ بِما عَصَواْ وَّ کانواْ یَعْتَدونَ) (و نیز به یاد آورید زمانی را که گفتید: «ای موسی! هرگز حاضر نیستیم به یک نوع غذا اکتفا کنیم از پروردگارت بخواه که از آنچه زمین می‌رویاند، از سبزیجات و خیار و سیر و عدس و پیازش، برای ما فراهم سازد.» موسی گفت: «آیا غذای پست‌تر را به جای غذای بهتر انتخاب می‌کنید؟! اکنون که چنین می‌خواهید در شهری فرود آیید؛ زیرا هرچه خواستید، در آن جا برای شما هست» و مُهر
ذلّت و نیاز، بر آن‌ها زده شد و به
خشم خداوند گرفتار شدند؛ چرا که آنان نسبت به
آیات خداوند،
کفر می‌ورزیدند و
پیامبران را به ناحق می‌کشتند. این به خاطر آن بود که نافرمانی کرده و
تجاوز می‌نموده‌اند.)
شیخ طبرسی در
مجمع البیان می‌فرماید:
(فادْعُ لَنا رَبَّکَ یُخْرِجْ... ) از خدا بخواه برای ما بیرون آورد، آنچه زمین می‌رویاند مانند سبزی و خیار و گندم و عدس و پیاز و سیب.
سبب این سؤال به عقیده
قتاده این است که بنی اسرائیل در
بیابان بودند و ابر بر سر آن‌ها سایه انداخت و منّ و
سلوی بر ایشان نازل می‌شد؛ از این یک نواختی
زندگی خسته شدند و به یاد زندگی خود در
مصر افتادند و از موسی خواستند که به همان وضع بازگردند. خداوند در جواب این خواهش آنان فرمود که به مصر فرود آیید که در آنجا آنچه می‌خواهید مهیا است.
بعضی می‌گویند: از اینکه همیشه غذای آماده داشتند خسته شدند و گفتند ما را بر این بی‌نیازی
شکیبایی نیست چه، در این وضع نمی‌توانیم به هم کمک کنیم؛ از خدا بخواه تا از روییدنی‌های زمین به ما دهد تا محتاج کمک هم باشیم و آنکه ندارد کمک توانگر شود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عدس»، ج۳، ص۱۱۶.
