عجز از هدایت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنا به
آیات قرآن،
هدایت‌گری تنها منحصر به خداوند است.
ناتوانی غير خدا از هدايت، در صورت عدم تعلق
مشیت او به آن:
۱. «فَما لَكُم فِى المُنفِقينَ فِئَتَينِ واللَّهُ اركَسَهُم بِما كَسَبوا اتُريدونَ ان تَهدوا مَن اضَلَّ اللَّهُ ومَن يُضلِلِ اللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبيلا؛
چرا درباره منافقين دو دسته شده‌ايد؟! بعضى
جنگ با آنها را ممنوع و بعضى مجاز مى‌دانيد. در حالى‌كه خداوند بخاطر اعمالشان، افكار آنها را كاملًا وارونه كرده است. آيا شما مى‌خواهيد كسانى را كه خداوند بر اثر اعمال زشتشان گمراه كرده، هدايت كنيد؟! در حالى كه هر كس را خداوند گمراه كند، هرگز راهى براى هدايت او نخواهى يافت.»
۲. «مُذَبذَبينَ بَينَ ذلِكَ لا الى هؤُلاءِ ولا الى هؤُلاءِ ومَن يُضلِلِ اللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُ سَبيلا؛
آنها افراد بى‌هدفى هستند كه نه سوى اينها هستند، و نه سوى آنها. در واقع، نه در صف مؤمنان قرار دارند، و نه در صف
کافران. و هر كس را خداوند گمراه كند، راهى براى نجات او نخواهى يافت.»
۳. «مَن يُضلِلِ اللَّهُ فَلا هادِىَ لَهُ ويَذَرُهُم فى طُغينِهِم يَعمَهون؛
هر كس را خداوند به جرم اعمال زشتش گمراه سازد، هدايت كننده‌اى ندارد؛ و آنها را در
طغیان و سركشى‌شان رها مى‌سازد، و سرگردان مى‌شوند.»
۴. «ولَو انَّ قُرءانًا سُيّرَت بِهِ الجِبالُ او قُطّعَت بِهِ الارضُ او كُلّمَ بِهِ المَوتى بَل لِلَّهِ الامرُ جَميعًا افَلَم يَايَسِ الَّذينَ ءامَنوا ان لَو يَشاءُ اللَّهُ لَهَدَى النّاسَ جَميعًا ... • ... ومَن يُضلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِن هاد؛
اگر به وسيله قرآن، كوهها به حركت در آيند يا زمين قطعه قطعه شود، يا بوسيله آن با مردگان سخن گفته شود، باز هم كافران، ايمان نخواهند آورد. ولى تمام امور در اختيار خداست. آيا آنها كه ايمان آورده‌اند نمى‌دانند كه اگر خدا بخواهد همه مردم را به اجبار هدايت مى‌كند؟!( امّا هدايت اجبارى سودى ندارد.) ... و هركس را خدا گمراه كند، هدايت كننده‌اى براى او وجود نخواهد داشت.»
۵. «ان تَحرِص عَلى هُدهُم فَانَّ اللَّهَ لا يَهدى مَن يُضِلُّ وما لَهُم مِن نصِرين؛
هر قدر بر هدايت آنها حريص باشى، سودى ندارد؛ چرا كه خداوند كسى را كه به سبب اعمالش گمراه ساخت، هدايت نمى‌كند؛ و آنها هيچ ياورى نخواهند داشت.»
۶. «او كَظُلُمتٍ فى بَحرٍ لُجّىّ يَغشهُ مَوجٌ مِن فَوقِهِ مَوجٌ مِن فَوقِهِ سَحابٌ ظُلُمتٌ بَعضُها فَوقَ بَعضٍ اذا اخرَجَ يَدَهُ لَم يَكَد يَرها ومَن لَم يَجعَلِ اللَّهُ لَهُ نورًا فَما لَهُ مِن نور؛
يا همچون ظلماتى در يك درياى عميق و پهناور كه موجى آن را پوشانده، و بر فراز آن موج‌ديگرى، و بر فراز آن ابرى تاريك است؛ ظلمتهايى است يكى بر فراز ديگرى، آن گونه كه هرگاه دست خود را خارج كند ممكن نيست آن را ببيند! و كسى كه خدا نورى براى او قرار نداده، هيچ نورى براى او نيست.»
۷. «بَلِ اتَّبَعَ الَّذينَ ظَلَموا اهواءَهُم بِغَيرِ عِلمٍ فَمَن يَهدى مَن اضَلَّ اللَّهُ وما لَهُم مِن نصِرين؛
ولى
ستمکاران بدون
علم و آگاهى، از هوا و هوسهاى خود پيروى كردند. پس چه كسى مى‌تواند آنان را كه خدا گمراه كرده است هدايت كند؟! و براى آنها هيچ ياورى نخواهد بود.»
۸. «الَيسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبدَهُ ويُخَوّفونَكَ بِالَّذينَ مِن دونِهِ ومَن يُضلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِن هاد؛
آيا خداوند براى
نجات و
دفاع از بنده‌اش كافى نيست؟! ولى آنها تو را از غير او مى‌ترسانند. آنها گمراهند و هر كس را خداوند گمراه كند، هيچ راهنمايى براى او نخواهد بود!»
۹. «افَرَءَيتَ مَنِ اتَّخَذَ الهَهُ هَوهُ واضَلَّهُ اللَّهُ عَلى عِلمٍ وخَتَمَ عَلى سَمعِهِ وقَلبِهِ وجَعَلَ عَلى بَصَرِهِ غِشوَةً فَمَن يَهديهِ مِن بَعدِ اللَّهِ افَلا تَذَكَّرون؛
آيا ديدى كسى را كه معبود خود را
هوای نفس خويش قرار داده و خداوند او را با آگاهى بر اين‌كه شايسته هدايت نيست گمراه ساخته و برگوش و قلبش مهر زده و بر چشمش پرده‌اى قرار داده است؟! با اين حال، غير از خدا چه كسى مى‌تواند او را هدايت كند؟! آيا متذكّر نمى‌شويد؟!»
ناتوانى معبودان باطل
مشرکان، از هدايت انسانها:
۱. «قُل هَل مِن شُرَكاكُم مَن يَهدى الَى الحَقّ قُلِ اللَّهُ يَهدى لِلحَقّ افَمَن يَهدى الَى الحَقّ احَقُّ ان يُتَّبَعَ امَّن لا يَهِدّى الّا ان يُهدى فَما لَكُم كَيفَ تَحكُمون؛
بگو: آيا هيچ يك از معبودهاى شما، به سوى حق هدايت مى‌كند؟! بگو: تنها خدا به حق هدايت مى‌كند. آيا كسى كه هدايت به سوى
حق مى‌كند براى پيروى شايسته‌تر است، يا آن كس كه هدايت نمى‌شود مگر هدايتش كنند؟! شما را چه مى‌شود، چگونه
داوری مى‌كنيد؟!»
۲. «قالَ هَل يَسمَعونَكُم اذتَدعون • او يَنفَعونَكُم او يَضُرّون • الَّذى خَلَقَنى فَهُوَ يَهدين؛
گفت: آيا هنگامى كه آنها را مى‌خوانيد صداى شما رامى‌شنوند؟! يا
سود و
زیانی به شما مى‌رسانند؟! همان كسى كه مرا آفريد، و پيوسته راهنماييم مى‌كند.»
۳. «افَانتَ تُسمِعُ الصُّمَّ او تَهدِى العُمىَ ومَن كانَ فى ضَللٍ مُبين؛
اى پيامبر! آيا تو مى‌توانى‌سخن خود را به گوش كران برسانى، يا كوران و كسانى را كه در
گمراهی آشكارى هستند هدايت كنى؟!»
ناتوانى
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر هدايت
گمراهان، در صورت عدم تعلق مشيت و
اراده خداوند بر آن:
۱. «انَّكَ لا تَهدى مَن احبَبتَ ولكِنَّ اللَّهَ يَهدى مَن يَشاءُ وهُوَ اعلَمُ بِالمُهتَدين؛
تو نمى‌توانى هر كس را كه دوست دارى هدايت كنى؛ ولى خداوند هركس را بخواهد و شايسته باشد هدايت مى‌كند؛ و او به
هدایت‌شوندگان آگاهتر است.»
۲. «افَانتَ تُسمِعُ الصُّمَّ او تَهدِى العُمىَ ومَن كانَ فى ضَللٍ مُبين؛
اى پيامبر! آيا تو مى‌توانى‌سخن خود را به گوش كران برسانى، يا كوران و كسانى را كه در گمراهى آشكارى هستند هدايت كنى؟!»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۳، ص۷۵، برگرفته از مقاله «عجز از هدایت».
