عَتَوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَتَوا:(فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَّا نُهُوا) «عَتَوا» از مادّه «
عُتوّ» (بر وزن غلوّ) به معناى خوددارى از اطاعت فرمان است
و اين كه بعضى از مفسران آن را به معناى خوددارى تفسير كرده‌اند بر خلاف چيزى است كه ارباب لغت گفته‌اند.
ظاهر اين است كه اين جمله، در
سوره ذاریات اشاره به تمام سرپيچى‌هايى است كه آنها در طول دعوت
صالح (علیه‌السلام) داشتند، مانند بت‌پرستى، ظلم و ستم و از پاى درآوردن ناقه‌اى كه
معجزه «صالح» (عليه‌السلام) بود، نه فقط سرپيچى‌هايى كه در طول اين سه روز انجام دادند و به جاى توبه و انابه به درگاه
خدا، در غفلت و غرور فرو رفتند.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با عَتَوا:
(فَلَمَّا عَتَوْاْ عَن مَّا نُهُواْ عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُواْ قِرَدَةً خَاسِئِينَ) (آرى، هنگامى كه در برابر آن‌چه از آن نهى شده بودند سرپيچى كردند، به آنها گفتيم: «به شكل ميمون‌هايى طرد شده در آييد!».)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه عتو به معناى زياده روى در معصيت است، و قردة جمع قرد است، كه حيوانى است معروف (ميمون) و كلمه خاسئ به معناى رانده شده است، و از خسا الكلب گرفته شده كه به معناى سگ رانده شد است.
اين‌كه فرمود:
(فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ ما نُهُوا عَنْهُ) تقديرش عن ترک ما نهوا است، براى اين‌كه از ترک منهيات سرپيچى مى‌شود، نه از خود آنها.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَ هُمْ يَنظُرُونَ) (آنها از فرمان
پروردگارشان سرباز زدند، و صاعقه آنان را فراگرفت در حالى كه نگاه مى‌كردند بى‌آن‌كه قدرت دفاع داشته باشند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه عتو - به طورى كه
راغب گفته
- به معناى امتناع ورزيدن و شانه خالى كردن از اطاعت است كه قهرا با تمرد منطبق مى‌شود. و مراد از اين تمرد و عتو، تمرد از امر خدا و رجوع به سوى خدا در آن سه روزه مهلت است، پس اشكال نشود كه تمردشان از امر خدا (به طورى كه از تفصيل داستان برمى‌آيد) مقدمه‌اى بود براى خوشگذرانى در ايام مهلت، و حال آنكه آيه شريفه بر عكس اين دلالت دارد (تاريخ مى‌گويد: تمرد
قوم ثمود باعث آن تهديد شد كه بيش از سه روز مهلت ندارند و
آیه شریفه مى‌فرمايد در همان سه روز از بازگشت به سوى خدا تمرد كردند).
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «عَتَوا»، ص۳۷۳.
