عتقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبدالله عبدالرحمان بن قاسم عُتَقِی معروف به ابن‌قاسم (۱۳۲-۱۹۱ هـ)، از محدثان و فقهای برجسته
مذهب مالکی در
قرن دوم هجری قمری و از اصحاب و شاگردان
مالک بن انس بود.
ابوعبدالله عبدالرحمان بن قاسم بن خالد بن جناده عُتَقِی مصری، معروف به ابن‌قاسم، اصل وی از
فلسطین و شهر رمله بود و به
سال ۱۳۲ ق در
مصر به دنیا آمد
و در همان‌جا می‌زیست.
او به قبیله‌ای از قبایل عُتَقیّین منسوب، و از موالی و هم پیمانان
زبید بن حارث عتقی بود.
وی از فقهای برجسته مالکیه به شمار می‌رفت. ایشان از فقها و محدثان مورد اعتماد و فردی خیّر و زاهد بود و با دستگاه حکومت و خلافت وقت ارتباطی نداشت و حتی هدایا و جوایزشان را نمی‌گرفت، بعدها زعامت مالکیه مصر، به وی رسید. به علاوه، از مال و اموال خوبی بهره‌مند بود و همه را در راه
علم و
دانش هزینه می‌کرد.
ابن‌قاسم از مصر نزد مالک بن انس، پیشوا و بنیانگذار مذهب مالکی آمد و مدت زیادی در کنار او به سر برد و مذهب مالکی را از او فرا گرفت و مدت بیست سال از یاران و شاگردان برجسته او بود.
عتقی در این مذهب، بسیار ثابت قدم بود و به همت او بود که مذهب مالک در مغرب انتشار یافت.
از دیگر اساتید وی محدثان و فقهای معروفی چون
ابن‌عُیینه،
عبدالرحمان بن شریح و
بکر بن مضر را می‌توان نام برد که از ایشان حدیث شنیده و روایت کرده است.
او دارای شاگردان بسیاری نیز بوده که از آن میان افرادی چون
اصبغ بن فرج،
سحنون بن سعید و
حارث بن مسکین از شهرت بیشتری برخوردارند.
از کتاب‌های عبدالرحمان
المدوّنه در شانزده جلد در موضوع فقه مالکی است که ابن‌قاسم آن‌را از مالک
روایت کرد. «سحنون» نیز این کتاب را از ابن‌قاسم فرا گرفت، کتابی که از ارزشمندترین کتاب‌های مذهب مالکی است.
سرانجام ابن‌قاسم در
ماه صفر سال ۱۹۱ ق در ۶۳ سالگی در مصر درگذشت
و در آرامگاه قرافة الصغری به خاک سپرده شد.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۳۸، برگرفته از مقاله «عبدالرحمان بن قاسم عُتَقِی».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۴۳۱.
