عبدالله بن علی سبط خیاط
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سبط خیّاط، ابو محمد عبدالله بن علی بن احمد، عالم
قرائت و
محدّث حنبلی در
قرن پنجم و ششم است.
وی
نوۀ دختری ابومنصور محمد بن احمد خیاط (متوفی ۴۹۹)،
فقیه و
نحوی شیرازی الاصل ساکن
بغداد ، بوده
و ازاینرو به سبط خیاط مشهور شده است.
وی در۱۷
شعبان ۴۶۴ به
دنیا آمد
و از
جدش ابومنصور، ابوالحسن ابن فَاعوس، عبدالقاهر عباس و ابوطاهر ابن سوار، قرائات
قرآن را آموخت.
در
ادبیات عرب ، بیست سال ازمحضر ابوالکرم بن فاخر بهره برد و
الکتاب سیبویه و شرح آن و آثار ابن جنی و بسیاری از کتابها را از وی فراگرفت.
او از کسانی همچون ثابت بن بندار،
ابوالخطاب ابن جرّاح بغدادی ، ابومنصور عُکبَری
حدیث شنید.
افراد بسیاری
شاگرد وی بودهاند، از جمله ابن سمعانی، شهاب الدین غزنوی، ابن زُرَیق حداد، و زید بن حسن کندی.
ابن جوزی نیز از او حدیث شنیده و از وی
روایات بسیاری نقل کرده است.
از سبط خیاط با عناوین
امام ، مقری،
ادیب و نحوی یاد شده است.
وی مانند جدش ابومنصور،
۵۵ سال امام
مسجد ابن جرده بغداد بود و در این مسجد قرائت و تدریس میکرد.
او در روزگار خویش شیخ القراء
عراق بود و قرآن را زیبا تلاوت میکرد، خاصه در
شبهای ماه رمضان مردم برای شنیدن قرائت وی در
نماز در مسجد گرد میآمدند.
وی
شعر نیز میسرود و اشعاری از او در منابع نقل شده است
.
سبط خیاط در سال ۵۴۱ در
حجرهای که در مسجد داشت درگذشت،
پیکرش با حضور جمعیت فراوانی
تشییع شد و
عبدالقادر گیلانی بر وی
نماز خواند. او را در مقبرۀ باب حرب، در کنار
قبر جدش، به
خاک سپردند.
سبط کتابهای بسیاری در علم قرائت نوشته که برخی از آنها متن درسی بوده است.
از جمله آنهاست: المبهج، که به تحقیق سید کسروی حسن به چاپ رسیده است (بیروت ۱۴۲۷)؛ الروضه؛ و الاختیار فی القراءات العشر.
گفتهاند که برخی، مطالب کتابهایش را نقد و رد کردهاند و او از بعضی آرای خود بازگشته است.
به تصریح
ذهبی ،
سبط خیاط کتاب الشمس المنیره را برای استادش، حسین بن محمد بن عبدالوهاب بارع، نوشته، اما کحاله
این کتاب را به اشتباه از بارع دانسته است. کحاله
کتابهای المبهج، الایجاز و الکفایه را نیز، که از آثار سبط خیاط است، به اشتباه، به حسین (
برادر وی) نسبت داده است.
برادرسبط، ابوعبدالله حسین بن علی بن احمد، نیز به سبط خیاط مشهور بود. وی در ۴۵۸ به
دنیا آمد. از ابومنصور عکبری، ابننقور و ابومحمد صریفینی حدیث شنید.
ابنجوزی، ابنعساکر و ابوالیمن کندی از شاگردان او بودند. وی از عالمان قرائت بود، اما با خیاطی گذران زندگی میکرد. ابو عبدالله در ۵۳۷ درگذشت
.
(۱) ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، چاپ گوتهلف برگشتراسر (قاهره، مکتبه المتنبی).
(۲) ابوالفرج ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۳) ابوالفرج ابن جوزی، الموضوعات، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، مدینه ۱۳۸۶/۱۹۶۶.
(۴) عبدالرحمان بن محمد انباری، نزهة الالباء فی طبقات الادباء، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره، تاریخ مقدمه محقق ۱۳۸۶/۱۹۶۷).
(۵) شمس الدین ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۳.
(۶) شمس الدین ذهبی، سیر اعلام النبلاء (چاپ اختصارات).
(۷) شمس الدین ذهبی، طبقات القراء، چاپ احمد خان (ریاض ۱۴۱۸/۱۹۹۷).
(۸) عبدالله بن محمد طریقی، معجم مصنفات الحنابله من وفیات ۲۴۱-۱۴۲۰، ریاض ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
(۹) عبدالرحمان بن محمد علیمی، المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد، چاپ عبدالقادر ارناؤوط و محی الدین نجیب (بیروت ۱۹۹۷).
(۱۰) عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین (اختصارات).
(۱۱) یاقوت حموی، معجم الادباء ارشاد الاریب الی معرفه الادیب، چاپ احسان عباس (بیروت ۱۹۹۳).
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالله بن علی سبطخیاط»، شماره۶۴۱۷.