عبدالقادر بن عبدالقاهر حرانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حرّانی، عبدالقادر بن عبدالقاهر، ملقب به ناصح‌الدین،
فقیه و محدّث
حنبلی سده ششم و هفتم می‌باشد.
وی در سال ۵۶۴ در شهر
حرّان به
دنیا آمد.
تحصیلات خود را در حرّان، نزد عمر بن محمد بن طَبرزد و نصراللّه بن عبدالعزیز بن عبدوس، آغاز کرد، سپس در
دمشق از
فقها و محدّثانی چون محمد بن علی بن صدقه، یحیی بن محمود ثقفی، عبدالرحمان بن علی خِرَقی و برکات بن ابراهیم خُشوعی علم آموخت و برای ادامه تحصیل به
بغداد رفت و از استادانی چون یحیی بن بَوش،
عبدالرحمان بن علی ابن‌جوزی، عبدالقادر رُهاوی (محدّث، فقیه و ریاضی‌دان، متوفی ۶۱۲) و فقیه مشهور،
موفق‌الدین ابن قُدامه (متوفی ۶۲۰)، بهره علمی برد.
وی از دو محدّث عصر خویش، عُبیداللّه بن عبداللّه ملقب به ابن شاتیل و نصراللّه بن عبدالرحمان قَزاز، اجازه نقل
حدیث دریافت کرد.
حرّانی پس از بازگشت به زادگاهش، سالها به تدریس پرداخت.
نجم‌الدین احمد بن حمدان مهم‌‌ترین شاگرد او در
فقه بود. حرّانی به برخی، از جمله ابونصر محمد بن محمد شیرازی مزّی (مزنی)، اجازه نقل حدیث داد.
حرّانی فقیهی دانا و در کسب علم کوشا بود و در شهر حرّان به مفتی فقه حنبلی و فقیه شهر شهرت داشت. وی برخی کتاب‌های فقهی، از جمله الروضه ابن قدامه و الهدایه
برهان‌الدین بخاری مرغینانی (متوفی ۵۹۳)، را از بَرداشت. برخی مباحثات فقهی او با
مجدالدین ابن تیمیه (متوفی ۶۵۲، جدّ
ابن تیمیه مشهور) و
ابن قدامه حنبلی، در منابع تاریخی مذکور است.
ذهبی نوشته که
تقی‌الدین ابن تیمیه (متوفی ۷۲۸)
از شخصیت حرّانی به عظمت یاد می‌کرده است. گفته‌اند که عبدالقادر به اوصافی مانند تدین،
سعه صدر، شرافت نفس، و پرهیز از سخنان بیهوده و امور شبهه‌ناک شهره بود،
ازدواج نکرد و منصب
قضاوت شهر حرّان را نیز نپذیرفت.
در سال ۶۳۳ که
مغولان به شهر حرّان هجوم بردند، حرّانی چون
ودیعه‌ای را که نزد او بود به آنان تحویل نداد، در
مسجدی که اقامه
نماز می‌کرد
مجازات شد. وی اندکی پس از این واقعه، در ۶۳۴ وفات یافت.
از او دو کتاب مَنسَک و المَذهبُ المُنَضَّد فی مَذهب احمد برجامانده که بخشی از اثر دوم در
سفر وی به
مکه مفقود شده است.
(۱) ابن رجب، کتاب الذیل علی طبقات الحنابله، در ابن ابی‌یعلی، طبقات الحنابله، ج ۴، بیروت ۱۳۷۲/۱۹۵۳.
(۲) ابن عماد.
(۳) ابن مفلح حنبلی، المقصد الارشد فی ذکر اصحاب الامام احمد، چاپ عبدالرحمان‌بن سلیمان عثیمین، ریاض ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۴) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۳۱ـ۶۴۰ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
(۵) عبداللّه طریقی، معجم مصنّفات الحنابله، ریاض ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
(۶) مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد علیمی‌حنبلی، المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد، چاپ ریاض عبدالحمید مراد، بیروت ۱۹۹۷.
(۷) عبدالعظیم بن عبدالقوی منذری، التکملة لوفیات النقله، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حرانی»، شماره۶۰۰۶.
