عبدالغفارخان نجم‌الدوله اصفهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«عبدالغفارخان نجم الدوله» به
سال ۱۲۵۵ ق (و به روایتی ۱۲۵۹ ق) در
اصفهان در خاندانی که به
علم و دانش شهره بود، متولد شد.
پدر وی
ملا علی محمد اصفهانی ، از اجله فضلای دوران و از زمره مفاخر علمی مسلم شهر
اصفهان بلکه
ایران محسوب می‌شد.
عبدالغفارخان علوم مرسوم
زمان ، به ویژه کل
ریاضیات و هیئت قدیم را نزد پدر آموخت و آن گاه به همراه وی به
تهران نقل مکان کرد. در آن ایام وی در زمره شاگردان دارالفنون درآمد و با علوم جدید، به خصوص ریاضیات آشنا شد و بر
اثر تماس با معلمان فرنگی مدرسه، با زبان‌های خارجی، به ویژه
زبان فرانسه ، آشنایی کافی یافت.
دوران تعلم وی در
دارالفنون چندان طولانی نبود. به نوشته خود وی هنوز به بیست سالگی نرسیده بود که به تدریس ریاضیات مشغول شد و سمت
معلم کل علوم ریاضی دارالفنون بدو محول شد.
عبدالغفار برای رفع نارسایی و کمبود کتاب‌های درسی به خصوص در زمینه علوم و معارف جدید به فکر تالیف متون درسی افتاد و بدین منظور برای تنظیم مراتب تحصیل هر علم که درس می‌گفت، کتابی در زمینه آن تالیف کرد و ضمنا به نگارش چند کتاب غیر درسی نیز پرداخت. این کتاب‌ها طیف وسیعی از علوم و فنون مختلف از
حساب ،
هندسه ، جبر و مثلثات گرفته تا هیئت،
جغرافیا ، نقشه برداری و... را در برمی گرفت. از این رو جای شگفتی نیست که برخی از تذکره نویسان عهد ناصری از وی به عنوان نیوتن عصر و ارشمیدس عهد یاد می‌کنند.
وی در سال ۱۲۹۰ ق ملقب به نجم الملک شد که با منصب منجم باشیگری مخصوص دربار همایون و طبع
تقویم به حکم شاه مختص او گردید و سپس در سال ۱۳۱۳ ق
لقب نجم الدوله یافت.
وی در طول زندگی خود منشا انواع خدمات علمی و عمرانی ارزنده گردیده که از آن جمله عبارتند از:
۱. استخراج تقویم رسمی کشور
۲.
تطبیق سال‌های هجری قمری و میلادی.
۳. نقشه برداری از شهرها و راه‌ها
۴. انجام نخستین سرشماری
جمعیت تهران در
زمان ناصرالدین شاه به سال ۱۲۸۴ ق و...
۱. حل ما لاینحل
۲. کفایه الحساب
۳. جداول لگاریتم
۴. علم جغرافیا
۵. اصول علم جغرافی
۶. طبیعی و سیاسی
۷. فروع علم جغرافیا
۸. بدایة النجوم
۹. نهایة الحساب
۱۰. قانون ناصری
۱۱. سفرنامه خوزستان و...
وی در
جمادی الاولی ۱۳۲۶ ق درگذشت.
سفرنامه دوم نجم الدوله به خوزستان (کتاب) .
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
