عبدالعزیز بن عمر بن فهد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«عز الدین عبد العزیز بن عمر بن فهد» (۲۶ شوال ۸۵۰- ۹۲۶ ق)، مورخ و از معروف‌ترین افراد
خاندان بنی فهد است.
پدرش صاحب کتاب «
اتحاف الوری باخبار‌ام القری»، از کتب معروف در تاریخ نگاری
مکه است. او در
شب شنبه ۱۶
شوال ۸۵۰ ق در مکه به
دنیا آمد. به هنگام ولادتش، پدرش در
سفر دومش به
قاهره بسرمی برد. در
غیاب او نامش را
علی نهادند. در پی خوابی که پدرش دید به هنگام بازگشت نامش را به عبد العزیز تغییر داد.
وی مقدمات را نزد پدر و جدش فراگرفت و از شیوخ مکه مانند
ابوالفتح مراغی و زمزمی و دیگران و نیز از
ابن حجر دانش آموخت. در طلب
حدیث کوشا بود. بارها برای
سماعحدیث به
مدینه و
قاهره (۸۷۰، ۸۷۵ و ۸۸۴ ق) و شام (۸۷۱ و ۸۷۶ ق) و
حلب و
غزه (۸۷۱ ق) و سایر بلاد سفر کرد.
وی همدرس سخاوی بود و درعین حال، در قرائت و حدیث از او بهره گرفت. هنگامی که سخاوی در ۸۸۶ ق در مکه مجاور شد، عبد العزیز بسیاری از تالیفات او را که در میان کتاب‌های پدرش بود، نزد او خواند. متون عمده
فقه و
تفسیر و نحو را نزد مشاهیر علمای مکه خواند و
اجازه تدریس و
روایت حدیث گرفت. در
سال آخر عمرش از
ابن طولون در مکه حدیث شنید و از او نیز اجازه گرفت. او به داشتن مشایخ زیاد، معروف بود و معجم شیوخ او شامل نام حدود هزار شیخ است.
در سرزمین
حجاز پس از پدرش کسی در حدیث با او برابر نبود و در بسیاری از علوم دیگر نیز دست داشت. تخریج (استخراج مطالبی ویژه از نوشته‌های دیگران) و کشف (ترتیب فهرست‌های راهنما برای متن‌های مهم) و
تاریخ، کارهای علمی مورد علاقه عبد العزیز بود. وی در بعد از ظهر
جمعه ۱۸
جمادی الاولی ۹۲۲ ق، در مکه درگذشت و در کنار
قبرپدر و جدش در شعب النور مکه
دفن شد.
۱. الاجازة؛
۲. غایة المرام باخبار سلطنة البلد الحرام؛
۳. النزهة السنیة فی اخبار الملوک المصریة؛
۴. بلوغ القری (ذیلی است بر اتحاف نجم الدین پدر مؤلف)؛
۵. تاریخ مکة (به ترتیب از ۸۷۲ ق تا زمان مؤلف)؛
۶. الترغیب و الاجتهاد فی الباعث لذوی الهمم العلیة علی الجهاد؛
۷. جزء فی المسلسل بالاولیة؛
۸. الحجة الدامغة لرجال الفصوص الرائغة؛
۹. نزهة الابصار لما تالف من الافکار؛
۱۰. نزهة ذوی الاحکام باخبار الخطباء و الائمة و قضاة بلد الله الحرام.
۱. نجم الدین ابوالقاسم عمر بن محمد بن فهد الهاشمی المکی (ت ۸۸۵ ق)؛
۲. شمس الدین محمد بن احمد بن محمد المخزومی المعروف بالبامی (ت ۸۸۵ ق)؛
۳. زین الدین عبد الرحیم بن ابراهیم الامیوطی (ت ۸۶۷ ق)؛
۴.
شمس الدین محمد بن عبد الرحمن السخاوی (ت ۹۰۲ ق)؛
۵. شرف الدین عبد الحق السنباطی (ت ۹۳۱ ق).
غایة المرام باخبار سلطنة البلد الحرام (کتاب).
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
