• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالرحمان‌ بن‌ علی‌ شیرازی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ظهیرالدین‌ عبدالرحمان‌ بن‌ علی‌ بن‌ بزغش‌ (د ۷۱۴ق‌/۱۳۱۴م‌)، مکنی‌ به‌ ابوالنجاشی‌، عالم‌ و عارف‌ طریقه سهروردیه‌ بود.



وی‌ در شیراز ولادت‌ یافت‌. تولد او با توجه‌ به‌ گفته جنید شیرازی‌
[۱] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۸، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
و به‌ تبع‌ او جامی‌،
[۲] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص‌۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
دائر بر اینکه‌ در زمان‌ حاملگی‌ مادرش‌، شیخ‌ شهاب‌الدین‌ سهروردی‌ پاره‌ای‌ از خرقه خود را برای‌ وی‌ فرستاد، می‌بایست‌ در حیات‌ سهروردی‌، یعنی‌ پیش‌ از ۶۳۲ق‌ بوده‌ باشد.


ظهیرالدین‌ نزد پدر علوم‌ و معارف‌ صوفیه‌ را فرا گرفت‌ و بیش‌تر عمر خود را در شیراز و در خدمت‌ پدر گذراند و تنها یک‌بار در زمان‌ حیات‌ نجیب‌الدین‌ به‌ حج‌ رفت‌
[۳] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۴] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۵، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
[۵] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص‌۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
وی‌ علاوه‌ بر پدر، نزد علما و بزرگان‌ دیگر، از جمله‌ شرف‌الدین‌ عمر بن‌ زکی‌ بوشکانی‌ (د ۶۸۰ق‌/۱۲۸۱م‌) نیز شاگردی‌ کرد،
[۶] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۲۹۷_ ۲۹۸، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۷] اوحدی‌ بلیانی‌، محمد، عرفات‌ العاشقین‌، ج۱، ص۴۳۳، نسخه خطی‌ کتابخانه ملی‌ ملک‌، شم ۳۲۴.
که‌ نام‌ او را عبدالله‌ آورده‌ است‌.


ظهیرالدین‌ پس‌ از وفات‌ شیخ‌نجیب‌الدین‌، عهده‌دار مسند وی‌ شد و به‌ تعلیم‌ علوم‌دینی‌ و معارف‌ صوفیه‌ همت‌ گماشت‌. در حوزه درس‌ و ارشاد او، مریدان‌ بسیاری‌ گرد آمدند و علما و عارفان‌ بزرگ‌ و صاحب‌نامی‌ چون‌ عبدالرزاق‌ کاشانی‌ (د ۷۳۶ق‌/۱۳۳۶م‌)، عزالدین‌ محمود بن‌ علی‌ کاشانی‌ (د ۷۳۵ق‌)، ابوالبقاء عبدالله بن‌ محمود بن‌ حسن‌ شیرازی‌ (د ۷۷۲ق‌/۱۳۷۰م‌)، و نیز احمد زرکوب‌ شیرازی‌ مؤلف‌ شیرازنامه‌ در شمار شاگردان‌ و مریدان‌ او بودند
[۸] عبدالرزاق‌ کاشانی‌، کمال‌الدین‌، «مکتوب‌»، ج۱، ص۳۴۱، مصنفات‌ فارسی‌ علاءالدوله سمنانی‌، به‌ کوشش‌ نجیب‌ مایل‌ هروی‌، تهران‌، ۳۶۹ش‌.
[۹] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۱۰] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۷۰_ ۷۱، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۱۱] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۷۳، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۱۲] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۸۴_ ۸۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۱۳] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۱۲۱_ ۱۲۲، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۱۴] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۲۷۰، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۱۵] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۸۲_ ۴۸۷، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
احمد زرکوب‌
[۱۶] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
در ۷۱۳ق‌ نزد ظهیرالدین‌ قسمتی‌ از کتاب‌ عوارف‌المعارف‌ سهروردی‌ را خوانده‌، و از او اجازه تدریس‌ آن‌ را دریافت‌ داشته‌ است‌. عبدالرزاق‌ کاشانی‌ نیز در نامه‌ای‌ که‌ به‌ علاءالدوله سمنانی‌ د ۷۳۶ق‌ نوشته‌،
[۱۷] عبدالرزاق‌ کاشانی‌، کمال‌الدین‌، «مکتوب‌»، ج۱، ص۳۴۱، مصنفات‌ فارسی‌ علاءالدوله سمنانی‌، به‌ کوشش‌ نجیب‌ مایل‌ هروی‌، تهران‌، ۳۶۹ش‌.
اشاره‌ کرده‌ است‌ که‌ صحبت‌ ظهیرالدین‌ را درک‌ کرده‌، و او را موافق‌ با مساله وحدت‌ وجود ابن‌ عربی‌ یافته‌ است‌. اما به‌ گفته ابن‌ بزاز،
[۱۸] ابن‌ بزاز، توکل‌، صفوة الصفا، ج۱، ص‌۱۰۴، به‌ کوشش‌ غلامرضا طباطبایی‌ مجد، اردبیل‌، ۳۷۳ش‌.
صفی‌الدین‌ اردبیلی‌ که‌ در پی‌ یافتن‌ پیری‌ راهبر به‌ شیراز سفر کرده‌ بود، در ملاقات‌ با ظهیرالدین‌ او را ناتوان‌ از حل‌ مشکلات‌ طریقتی‌ خود یافت‌.


وفات‌ ظهیرالدین‌ را برخی‌ در ۷۱۴ق‌/۱۳۱۴م‌،
[۱۹] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
و عده‌ای‌ در ۷۱۶ق‌
[۲۰] جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۹، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
[۲۱] جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
[۲۲] داراشکوه‌، محمد، سفینة الاولیاء، ج۱، ص۱۱۴، کانپور، ۸۸۴م‌.
یاد کرده‌اند؛
[۲۳] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
[۲۴] فصیح‌ خوافی‌، احمد، مجمل‌ فصیحی‌، ج۳، ص۲۳، به‌ کوشش‌ محمود فرخ‌، مشهد، ۳۳۹ش‌.
که‌ وفات‌ او را در ۲۵ رمضان ۷۱۴دانسته‌ است‌). مزار او در جوار پدرش‌ در خانقاه‌ محله قتلغ‌ واقع‌ است‌.
[۲۵] زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.



تنها اثر او ترجمه عوارف‌ المعارف‌ سهروردی‌ است‌ که‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در کتابخانه برلین‌ موجود است. این‌ ترجمه‌ همراه‌ با تعلیقات‌ و فصلی‌ جداگانه‌ در حل‌ مشکلات‌ عوارف‌ المعارف‌ است‌ که‌ ظاهراً ظهیرالدین‌ خود موفق‌ به‌ تکمیل‌ آن‌ نشد و نوه‌اش‌ شیخ‌ صدرالدین‌ جنید آن‌ را به‌ اتمام‌ رسانید.
[۲۶] آستان‌ قدس‌، فهرست‌، ج۶، ص۴۱۹_ ۴۲۰.



۱. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۸، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۲. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص‌۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۳. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۸-۳۳۹، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۴. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، هزار مزار، ص۳۷۵، ترجمه شدالازار، ترجمه عیسی‌ بن‌ جنید شیرازی‌، به‌ کوشش‌ عبدالوهاب‌ نورانی‌ وصال‌، شیراز، ۳۶۴ش‌.
۵. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص‌۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۶. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۲۹۷_ ۲۹۸، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۷. اوحدی‌ بلیانی‌، محمد، عرفات‌ العاشقین‌، ج۱، ص۴۳۳، نسخه خطی‌ کتابخانه ملی‌ ملک‌، شم ۳۲۴.
۸. عبدالرزاق‌ کاشانی‌، کمال‌الدین‌، «مکتوب‌»، ج۱، ص۳۴۱، مصنفات‌ فارسی‌ علاءالدوله سمنانی‌، به‌ کوشش‌ نجیب‌ مایل‌ هروی‌، تهران‌، ۳۶۹ش‌.
۹. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۱۰. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۷۰_ ۷۱، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۱۱. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۷۳، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۱۲. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۸۴_ ۸۵، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۱۳. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۱۲۱_ ۱۲۲، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۱۴. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۲۷۰، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۱۵. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۸۲_ ۴۸۷، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۱۶. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۱۷. عبدالرزاق‌ کاشانی‌، کمال‌الدین‌، «مکتوب‌»، ج۱، ص۳۴۱، مصنفات‌ فارسی‌ علاءالدوله سمنانی‌، به‌ کوشش‌ نجیب‌ مایل‌ هروی‌، تهران‌، ۳۶۹ش‌.
۱۸. ابن‌ بزاز، توکل‌، صفوة الصفا، ج۱، ص‌۱۰۴، به‌ کوشش‌ غلامرضا طباطبایی‌ مجد، اردبیل‌، ۳۷۳ش‌.
۱۹. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۲۰. جنید شیرازی‌، ابوالقاسم‌، شد الازار، ج۱، ص۳۳۹، به‌ کوشش‌ محمد قزوینی‌ و عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، ۳۲۸ش‌.
۲۱. جامی‌، عبدالرحمان‌، نفحات‌ الانس‌، ج۱، ص۴۷۶، به‌ کوشش‌ محمود عابدی‌، تهران‌، ۳۷۰ش‌.
۲۲. داراشکوه‌، محمد، سفینة الاولیاء، ج۱، ص۱۱۴، کانپور، ۸۸۴م‌.
۲۳. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۲۴. فصیح‌ خوافی‌، احمد، مجمل‌ فصیحی‌، ج۳، ص۲۳، به‌ کوشش‌ محمود فرخ‌، مشهد، ۳۳۹ش‌.
۲۵. زرکوب‌، احمد، شیرازنامه‌، ج۱، ص۱۹۱، به‌ کوشش‌ اسماعیل‌ واعظ جوادی‌، تهران‌، ۳۵۰ش‌.
۲۶. آستان‌ قدس‌، فهرست‌، ج۶، ص۴۱۹_ ۴۲۰.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بزغش شیرازی»، شماره۴۸۴۳.    



جعبه ابزار