عبدالرحمان بن اسحاق زجاجی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوالقاسم عبدالرحمان بن اسحاق زجاجی نهاوندی (متوفای ۳۴۰ق)، ادیب، لغت‌شناس و
فقیه مسلمان در
قرن چهارم هجری قمری بود.
ابوالقاسم، عبدالرحمان بن اسحاق نهاوندی، ادیب، لغت‌شناس و فقیه سرشناس و مسلمان قرن چهارم هجری، در اواخر قرن سوم هجری در
نهاوند به دنیا آمد. ظاهراً وی ایرانی الاصل و از اهالی
خوزستان می‌باشد. هرچند تاریخ تولدش روشن نیست، اما سال وفات او را
۳۴۰ق، نوشته‌اند.
ابتدا با استادش ابواسحاق
ابراهیم سرّی زجاج، شیشه‌گری می‌کرد و این حرفه را از او آموخت، به همین‌جهت، او را نیز زجاجی خواندند. زجاج و شاگردش عبدالرحمان، تصمیم گرفتند تا شیشه‌گری را کنار گذاشته و
علم نحو فرا گیرند، از این‌رو بود که به نحوی نیز معروف شدند. وی علم نحو را از بزرگان زمان خود، چون:
ابن درید،
محمد یزیدی و
اخفش (اصغر) به تحصیل
فقه و
لغت پرداخت، تا اینکه خود در این علوم استاد شد و پیشوای
ادبیات عرب شد.
تا سال
۳۱۱ق که استادش درگذشته است، مقیم
بغداد بوده و پس از آن برای اقامت، به
مکه رفت و از آن‌جا به
حلب کوچید و در آن‌جا مدّتی اقامت گزید. آن‌گاه قصد
دمشق کرد و در آن‌جا تالیفاتی نیز از خود به یادگار گذاشت. سپس راهی
مصر شد و بین راه در طبریّه درگذشت.
«
امالی زجاجی»، نام معروف‌ترین اثر وی می‌باشد. این کتاب، مجموعه املاءهای زجاجی بوده و در واقع مجموعه‌ای است که در آن مطالب مختلف نقل شده است. نخستین مبحث این اثر، در مورد آیه ۱۲۰
سوره نحل: «
(إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلّهِ حَنِيفًا)» و آخرین مبحث آن نقد و بررسی احوال
بشار بن برد تخارستانی، یکی از افسانه‌سرایان است. در این کتاب، به نمونه‌هایی از گفتار بزرگ‌مهر هم برمی‌خوریم. امالی الزجاجی، با مقدمه عبدالسلام
محمد هارون، در سال
۱۳۸۲ق، در مصر چاپ شده است.
از دیگر تألیفات این عالم، می‌توان به کتب زیر اشاره کرد:
۱. الایضاح الکافی؛
۲. الایضاح فی علل النحو؛
۳. شرح الالف و اللام للمازنی؛
۴. الجمل فی النحو؛
۵. ادب الکاتب؛
۶. مجالس العلماء.
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۲۴۸.
• نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
