عبدالجواد جودی خراسانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جودی خراسانی، عبدالجواد،
شاعر مرثیه‌سرا ی
قرن سیزدهم می باشد.
وی
متخلص به جودی و معروف به جودی خراسانی یا عَنبرانی است و به اعتبار اینکه در دوران او،
میرزا لقب عمومی شاعران بوده، میرزای جودی هم خوانده شده است.
از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. همین قدر می‌دانیم که از مردم
عنبران (روستایی در سه کیلومتری
طرقبه مشهد) بوده، در
جوانی به
مشهد رفته و
دکان قنادی باز کرده
و از همین طریق
معیشت خود را تأمین می‌کرده است. قنادی و خانه جودی محل آمدوشد مرثیه‌خوانانی بود که برای شنیدن سروده‌های او جمع می‌شدند و از او تقاضا می‌کردند تا سروده‌های تازه‌اش را در اختیار آنان بگذارد.
جودی علاقه فراوانی به
اهل بیت پیامبر علیهم‌السلام و سرودن
مرثیه برای آنان داشت. او هنگام خواندن این مرثیه‌ها
گریه می‌کرد و دیگران را هم به گریستن دعوت می‌نمود.
مرثیه‌های او در مردم
خراسان شور و هیجانی به‌پا می‌کرد و کوچک و بزرگ آنها را می‌خواندند و از بر می‌کردند.
مداحان اهل‌بیت نیز
اشعار او را در مجالس حسینی می‌خواندند.
اشتغال جودی به مرثیه‌سرایی و عامه‌پسند بودن اشعارش باعث شد که
فضلا و خواص به
شعر او تمایلی نداشته باشند، چنان که
عبدالجواد ادیب نیشابوری (متوفی ۱۳۴۴) در باره وی گفته است که شهرت مرثیه‌سرایی جودی، مقام
ادبی او را تحت‌الشعاع قرار داده است.
جودی با اینکه در روزگار خود در ردیف شاعران بزرگ بود، با قنادی روزگار می‌گذراند و برخلاف بسیاری از شاعران زمان خود، هرگز به مدح بزرگان و صاحب‌منصبان نپرداخت.
میرزاعباسعلی اخترطوسی (متوفی ۱۳۳۵)، یکی از دوستان و نزدیکان جودی، قطعه‌ای در مرثیه و مادّه‌تاریخ
وفات او
سروده و در ضمن آن به بعضی از احوال و
اخلاق او اشاره کرده است.
مطابق با این قطعه، جودی در ۱۳۰۲ درگذشته است.
گلشن آزادی در صد
سال شعر خراسان
و ریاضی در دانشوران خراسان،
با آنکه مصراع مادّه‌تاریخ را ذکر کرده‌اند، سال وفات جودی را ۱۳۰۱ نوشته‌اند، که اشتباه است.
قبر جودی در
حرم امام رضا علیه‌السلام در مقبره‌ای در صحن نو، نزدیک
مقبره شیخ‌بهائی است.
دیوان جودی در حدود سه هزار بیت (شامل
قصیده ،
مثنوی ،
مرثیه و
نوحه‌های
سینه‌زنی ) است و بارها چاپ شده است.
آقابزرگ طهرانی نیز از دیوان و
مقتل فارسی جودی خراسانی یاد کرده
و گفته است که او را نباید با
جودی تبریزی ، صاحب مراثی فارسی به‌نام
الدر المنثور ، اشتباه گرفت (ج ۵، ص ۲۸۶).
جودی غزلهای خوبی هم می‌سروده است.
قصاید او بیشتر در مدح
پیامبر اسلام ،
امام حسین علیه‌السلام و میلاد
امام علی علیه‌السلام و نیز
عید غدیر است.
قصیده هفت کوکب او در
مدح و
منقبت رسول اکرم ، معروف است.
گفتنی است که بیشتر قصاید مدحی او به
رثا ی خاندان پیامبر ختم می‌شود. وی حتی در پایان قصایدی که به مناسبت میلاد حضرت علی و
عید غدیر سروده، مرثیه‌سرایی کرده است.
جودی از شعرای پیش از خود، به‌ویژه
سعدی و
حافظ ، تأثیر بسیاری پذیرفته است،
چنان که نخستین قصیده دیوان او، به نام «نخستین تجلی حق»، تقلیدی از قصیده معروف سعدی، با مطلع «
ماه فروماند از جمال
محمد »، به نظر می‌آید.
در بخشی از دیوان جودی به نام «از
مدینه تا مدینه»،
وقایع قیام حسین علیه‌السلام با زبان شعر لحظه به لحظه تصویر شده است،
البته این بخش از حیث استنادات تاریخی ارزش چندانی ندارد و هدف شاعر بیشتر مرثیه‌سرایی و شرح صحنه‌های تأثرآور بوده است.
دیوان جودی، نخستین بار در ۱۲۹۹ به امر
ناصرالدین‌شاه (حک: ۱۲۶۴ـ۱۳۱۳) و به‌همت
میرزاسعیدخان مؤتمن‌الملک (نیابت
تولیت آستان قدس ) در چاپخانه سنگی آستان قدس، به خط میرزاشفیع اعتمادالتولیه، چاپ شد و در ۱۳۰۳ در مشهد تجدید چاپ گردید.
دیوان جودی در ۱۶۰ صفحه در ۱۳۱۰ در
تهران به‌چاپ رسید.
آصفی از کامل‌ترین نسخه دیوان او، معروف به نسخه محمدرضا (متخلص به صفا و ملقب به سلطان‌الکتاب)، نام برده که در ۱۳۰۶ در تهران چاپ شده است.
(۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه.
(۲) ارمغان، سال ۱۱، ش ۵ (مرداد ۱۳۰۹).
(۳) عبدالجواد جودی، دیوان، چاپ مهدی آصفی، تهران ۱۳۷۲ ش.
(۴) محمدهاشم خراسانی، منتخب التواریخ، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
(۵) غلامرضا ریاضی، دانشوران خراسان، مشهد ۱۳۳۶ ش.
(۶) علی‌اکبر گلشن آزادی، صد سال شعر خراسان، به‌کوشش احمد کمالپور، مشهد ۱۳۷۳ ش.
(۷) علی‌اکبر مروّج الاسلام، کرامات رضویه، مشهد ۱۳۷۰ـ۱۳۷۹ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالجواد جودی‌خراسانی»، شماره ۵۱۸۵.
