عبد القیوم نصیرالدین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبد القیوم نصیرالدین، از رهبران و متفکران
مسلمان تاتارستان، در
قرن سیزدهم و چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی می‌باشد.
وی در ۱۸۲۴ در خانواده‌ای مذهبی و روحانی به
دنیا آمد. پدرش معلم دینی روستا بود و خود نیز در مدارس قازان و
بخارا تحصیل کرد و به
عربی،
فارسی و جغتایی درس خواند و
زبان روسی را فراگرفت و چندی نیز در یک مدرسه دینی روسی به تدریس پدراخت.
نصیری در ۱۸۷۱ این مدرسه را ترک گفت و مدرسه خود را گشود. وی در کار خویش بر اساس مفاهیم و برداشت‌های تربیتی خود، نه تنها متون اسلامی، بلکه زبان روسی، حساب، جغرافیا،
تاریخ،
موسیقی و طراحی را آموزش می‌داد. نصیری در یک اقدام تهور آمیز، متون مخصوصی شامل کتاب
صرف و
نحو برای دانش آموزان روسی و لغت نامه‌ای تاتاری – روسی تهیه کرد. او در علوم غربی نیز مطالبی نوشت و آثاری درباره
تجارت و
صنعت انتشار داد.
وی فولکوریستی بود که افسانه‌ها و آوازه‌های تاتاری را گرد آورد و آموخته‌های پیش از
اسلام را حفظ کرد او با رهبران مذهبی و علمای محافظه کار و برداشت‌های آموزشی و تربیتی آنان مخالفت می‌ورزید اما درحقیقت
مسلمان پارسایی بود.
و آثار مذهبی بسیار شامل مطالعاتی در زندگی
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و داستان‌هایی از اولیا و بزرگان اسلام انتشار داد.
وی و دیگر همفکرانش به شدت تحت تاثیر اندیشه‌های اصلاحگرانه
شهاب الدین مرجانی قرار داشتند و می‌کوشیدند تا عقب افتادگی علمی و فنی و سیاسی مسلمانان را مورد توجه قرار دهند و سعی کردند با اصلاحات دینی، راه حلی برای آن بیابند.
نصیری در دوره زندگیش چندان شناخته نشد اما در مقام مؤلف دایره المعارف و یک ساده نویس، در پیوند دادن اصلاح طلبی اسلامی با نوگرایی اسلامی، پیشگام بود، تحولی که وی و دیگر همفکرانش در میان مسلمانان تاتار و دیگر مسلمانان روسیه به وجود آوردند، نهضت جدیدی‌ها یا «رنسانس تاتار» نامیده شد.
نصیری در ۱۹۰۲ یا ۱۹۰۴ درگذشت.
دانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «عبد القیوم نصیرالدین».
