عبادت غیر ذاتی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فعل نیازمند امر
شارع و
قصد قربت، در صدق
عبادت بر آن را عبادت غیر ذاتی می‌گویند.
عبادت غیر ذاتى، مقابل
عبادت ذاتی بوده و به عملى گفته می‌شود که برای نزدیک کردن و
تقرب عبد به مولا صلاحیت دارد و بالفعل نیز به آن امر تعلق گرفته است؛ به بیان دیگر،
عبادت بودن آن بر
قصد قربت توقف دارد و قصد قربت در آن نیز منوط به تعلق امر به آن است، مانند:
وقوف در عرفات و
سعی بین
صفا و
مروه.
موانع عبادت همچون شرایط آن دارای اقسامی است برخی از آنها موانع صحت عبادت‌اند و برخی دیگر موانع کمال یا مقبولیت عمل‌اند و برخی نیز آثار و ثواب عمل را از میان می‌برند. آفات و موانعی که به طور عام از جهت انگیزه و اعتقاد مانع صحت عبادت یا موجب بطلان عبادت می‌شوند عبارت‌اند از:
۱- کفر و ارتداد: به اعتقاد
امام خمینی کفر یکی از موانع صحت عبادات است و هیچ عبادتی از کافر صحیح نیست، هرچند مکلف به آن باشد حتی نیابت از کافر در عبادت، صحیح نیست.
۲- ریا: انجام عمل عبادی برای نشان‌دادن به دیگران موجب بطلان آن است البته ریا پس از عمل و اعلام کارهای خوب به مردم برای جلب قلوب و اشتهار که از آن به «سُمعه» تعبیر می‌شود باعث بطلان نمی‌شود، هرچند خود این کار حرام است.
۳- منت‌گذاری: یکی از آفات و موانع اعمال عبادی مالی، منت‌گذاری و اذیت است، به نظر امام خمینی کسی که در صدقه دادن بر فقیر منت می‌گذارد، پیش از وی بر خدا منت گذاشته است. چنین شخصی خیال می‌کند کارش باعث گسترش دین و آسان شدن امور مردم است و به همین جهت برای خدای متعال و دیگر انسان‌ها منت می‌گذارد.
۴- عجب: عجب از جمله رذیلت‌های اخلاقی به معنای بزرگ دانستن عمل خویش است. امام خمینی
عجب را از صفات ناشایستی دانسته که ثواب اعمال را نابود می‌کند، اما موجب بطلان آن نمی‌شود اگرچه مقارن با عمل باشد ایشان به برخی از نتایج عبادات صحیح اشاره کرده است از جمله: تقرب انسان به پروردگار و وصول به بارگاه قدس الهی، حصول معارف، تذکر معبود، به دست آوردن صورت اخروی ملکوتی عبادت که به وسیله آن
بهشت آباد می‌شود، اتحاد با روح عبادت که ثمره تکرار عبادات و تاثیر آن در قلب است تا قلب عابد با روح عبادت متحد شود.
• فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «عبادت غیر ذاتی».
•
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
