ظَهْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ظَهْر (به فتح ظاء و سکون هاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای پشت است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
فتنه و
مشورت و ... از این واژه استفاده نموده است.
ظَهْر (مثل عقل) به معنای پشت، معنی اصلی آن همین است، به طور
استعاره گفته می‌شود: «
ظَهر الاَرضِ و بَطنُها.»
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) درباره فتنه فرموده است:
«كُنْ في الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبونِ، لا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ، وَ لا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ.» «در فتنه‌ها هم‌چون
شتر كم سنّ و سال باش! نه پشتى كه سوار شوند و نه پستانى كه بدوشند.»
منظور از «ظهر» پشت است معنی آن در «ضرع» گذشت.
مظاهره به معنای هم پشتی و کمک به یک‌دیگر است.
چنانچه
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در رابطه به اهمیت مشورت کردن فرمود:
«وَلاَ مُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِن مُشَاوَرَة.» «هيچ پشتيبانى مطمئن‌تر از مشورت نیست!»
«استظهار» یعنی احتیاط و قرار دادن کسی در پشت.
«ظهیر» کمک و یاری
و «ظهران» تثنیه ظهر است گویند: «هو نازِلٌ بَيْنَ ظَهْرَيْهِم و ظَهْرَانَيْهِم»
یعنی او در وسط آن‌ها واقع است.
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در رابطه به وصف زاهدین فرموده است:
«تَقَلَّبُ أَبْدَانُهُمْ بَيْنَ ظَهْرَانَيْ أَهْلِ الاْخِرَةِ» «آن‌ها جز با كسانى كه اهل
آخرت بودند نشست و برخاست نداشتند.»
(شرح‌های خطبه:
) ظهور: آشکار شدن، غلبه و بالا رفتن.
مواردی زیادی از این ماده در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ظهر»، ج۲، ص۶۹۳.
