• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ظالمان (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مصاديق ظالمان‌ با توجه به آیات قرآن عبارتند از:

فهرست مندرجات

۱ - اختلاف‌افكنان‌
۲ - اشراف‌
۳ - اصحاب ايكه‌
۴ - اصحاب رسّ‌
۵ - اصحاب شمال‌
۶ - اعراض‌كنندگان از عبادت‌
۷ - اعراض‌كنندگان از قرآن‌
۸ - افترازنندگان به خدا
       ۸.۱ - افترازنندگان اهل‌کتاب
۹ - امّتها
۱۰ - اهل‌كتاب‌
۱۱ - اهل مدين‌
۱۲ - بازدارندگان از راه خدا
۱۳ - بانيان مسجد ضرار
۱۴ - بدعت‌گذاران‌
       ۱۴.۱ - بدعت‌گزاران بنی‌اسرائیل
۱۵ - بنى‌اسرائيل‌
۱۶ - بى‌عفّتان‌
۱۷ - بيماردلان‌
۱۸ - پيروان شيطان‌
۱۹ - پيروان هواى نفس‌
       ۱۹.۱ - پيروان هواى نفس اهل‌كتاب
۲۰ - جنّيان اغواگر
۲۱ - حق‌ناپذيران‌
۲۲ - دنياطلبان‌
۲۳ - دوستان با كافران
       ۲۳.۱ - ترجیح‌دهندگان کفر
       ۲۳.۲ - کافران معاند
۲۴ - راهزنان‌
۲۵ - رباخواران‌
۲۶ - سنگدلان‌
۲۷ - شاعران خيال‌پرداز
۲۸ - طغيانگران‌
۲۹ - عالمان اهل‌كتاب‌
۳۰ - عالمان يهود
۳۱ - فتنه‌گران‌
۳۲ - فرعون‌
۳۳ - فرعونيان‌
۳۴ - قارون‌
۳۵ - قوم ابراهیم
۳۶ - قوم ثمود
۳۷ - قوم سبأ
۳۸ - قوم عاد
۳۹ - قوم فرعون‌
۴۰ - قوم لوط
۴۱ - قوم نوح‌
۴۲ - كافران
۴۳ - كفرانكنندگان
۴۴ - گمراه‌گران‌
۴۵ - گناهكاران‌
۴۶ - گوساله‌پرستان‌
۴۷ - لشكريان فرعون‌
۴۸ - متخلّفان از غزوه تبوك‌
۴۹ - مجرمان‌
۵۰ - محاربان‌
۵۱ - مدّعيّان الوهيّت
۵۲ - مرتدّان‌
۵۳ - مرفّهان‌
۵۴ - مستضعفان كافر
۵۵ - مستكبران‌
۵۶ - مسرفان‌
۵۷ - مسيحيان‌
۵۸ - مشركان‌
۵۹ - مفسدان‌
۶۰ - مكذّبان آيات خدا
۶۱ - منافقان‌
۶۲ - منحرف‌كنندگان دين‌
۶۳ - مهاجمان به مسلمانان‌
۶۴ - نمرود
۶۵ - هامان‌
۶۶ - هواپرستان‌
۶۷ - يهود
۶۸ - پانویس
۶۹ - منبع


تفرقه‌گرایان و اختلاف‌افکنان، انسانهايى ستمگر:
۱. كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ‌ ... لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّناتُ بَغْياً بَيْنَهُمْ‌ ....
۲. ... وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ‌ ....
۳. وَ ما تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ‌ ....
۴. فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ....
۵. وَ آتَيْناهُمْ بَيِّناتٍ مِنَ الْأَمْرِ فَمَا اخْتَلَفُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْياً بَيْنَهُمْ‌ ....
۶. وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُما فَإِنْ بَغَتْ إِحْداهُما عَلَى الْأُخْرى‌ فَقاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِي‌ءَ إِلى‌ أَمْرِ اللَّهِ‌ ....


اشراف و خوشگذرانان، مردمانى ظالم و ستم‌پيشه:
۱. أَ لَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ‌ ... فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ.
۲. ثُمَّ بَعَثْنا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسى‌ بِآياتِنا إِلى‌ فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِ فَظَلَمُوا بِها ....
۳. فَما آمَنَ لِمُوسى‌ إِلَّا ذُرِّيَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلى‌ خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِمْ‌ ... فَقالُوا عَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْنا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.
۴. إِلى‌ فِرْعَوْنَ وَ مَلَائِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَ ما أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ....
۵. وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِلِقاءِ الْآخِرَةِ وَ أَتْرَفْناهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ...فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ بِالْحَقِّ فَجَعَلْناهُمْ غُثاءً فَبُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.
۶. وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى‌ قالَ يا مُوسى‌ إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ‌ ...فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً يَتَرَقَّبُ قالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.
۷. وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي فَأَوْقِدْ لِي يا هامانُ عَلَى الطِّينِ فَاجْعَلْ لِي صَرْحاً لَعَلِّي أَطَّلِعُ إِلى‌ إِلهِ مُوسى‌ وَ إِنِّي لَأَظُنُّهُ مِنَ الْكاذِبِينَ‌ وَ اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ‌ ... فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ.


مردم ایکه (قوم شعیب)، انسانهايى ستم‌پيشه:
وَ إِنْ كانَ أَصْحابُ الْأَيْكَةِ لَظالِمِينَ.


اصحاب رسّ، مردمانى ظالم و ستمگر و گرفتار عذاب دردناك الهى، در قیامت:
... وَ أَعْتَدْنا لِلظَّالِمِينَ عَذاباً أَلِيماً وَ عاداً وَ ثَمُودَ وَ أَصْحابَ الرَّسِّ وَ قُرُوناً بَيْنَ ذلِكَ كَثِيراً.


اصحاب شمال، مجموعه‌اى از انسانهاى جبّار:
وَ أَصْحابُ الشِّمالِ ما أَصْحابُ الشِّمالِ‌ إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفِينَ. «مترفين» جمع «مترف» و در معانى زير به‌كار مى‌رود: ۱. انسانى كه بدون هيچ مانعى هر چه بخواهد انجام مى‌دهد؛ ۲. كسى كه رفاه، او را سرمست كرده؛ ۳. جبّار و ستمگر.


اعراض‌كنندگان از عبادت خداوند، ظالم و ستم‌پيشه:
وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ‌ فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوباً ... آيه «فانّ للّذين ظلموا ...» متفرّع بر آيه «و ما خلقت الجنّ و الإنس الّا ليعبدون» است؛ يعنى از آنجا كه اين ظالمان، خدا را عبادت نمى‌كنند، آنها نصيبى از عذاب دارند.


اعراض‌کنندگان از قرآن و آيات الهى، ستمكارترين مردمان:
۱. ... انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآياتِ ثُمَّ هُمْ يَصْدِفُونَ‌ قُلْ أَ رَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُ اللَّهِ بَغْتَةً أَوْ جَهْرَةً هَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الظَّالِمُونَ.
۲. ... فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآياتِ اللَّهِ وَ صَدَفَ عَنْها سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آياتِنا ... بِما كانُوا يَصْدِفُونَ. «صدف» فعلى متعدّى -به معناى منصرف ساخت‌- است. گفتنى است بر اين مبنا مفعول آن كلمه‌اى مانند «النّاس» است‌.
۳. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها ....
۴. ... وَ قَدْ آتَيْناكَ مِنْ لَدُنَّا ذِكْراً مَنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ يَحْمِلُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وِزْراً ... قَدْ خابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً.
۵. وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ‌ وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ.
۶. وَ أَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدى‌ آمَنَّا بِهِ فَمَنْ يُؤْمِنْ بِرَبِّهِ فَلا يَخافُ بَخْساً وَ لا رَهَقاً وَ أَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَ مِنَّا الْقاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولئِكَ تَحَرَّوْا رَشَداً. «قسط» به فتح قاف آن است كه سهم ديگران را بگيرند و آن جور -ظلم‌- است. «قسط الرّجل» وقتى جور كند، گفته مى‌شود.


افترازنندگان به خدا، از ظالم‌ترين مردمان:
۱. فَمَنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ مِنْ بَعْدِ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ.
۲. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ.
۳. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً ....
۴. ... فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.
۵. فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ‌ ....
۶. فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ.
۷. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أُولئِكَ يُعْرَضُونَ عَلى‌ رَبِّهِمْ‌ ....
۸. ... فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً.
۹. وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذا إِلَّا إِفْكٌ افْتَراهُ‌ ...آخَرُونَ فَقَدْ جاؤُ ظُلْماً وَ زُوراً.
۱۰. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً ....
۱۱. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ‌ ....

۸.۱ - افترازنندگان اهل‌کتاب

افترازنندگان از اهل‌کتاب، از ظالم‌ترين انسانها:
الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمُ‌ ... وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ.


امّتهاى پيشتر از مشرکان مکّه، در زمره ظالمان:
۱. كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَذَّبُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ فَأَهْلَكْناهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَ أَغْرَقْنا آلَ فِرْعَوْنَ وَ كُلٌّ كانُوا ظالِمِينَ.
۲. أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ قَوْمِ إِبْراهِيمَ وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ وَ الْمُؤْتَفِكاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.


در میان اهل‌کتاب، افرادى ظالم و لجوج وجود دارد.
[۵۴] به مقاله ظالمان اهل‌کتاب (قرآن) رجوع شود.



قوم شعیب و اهل مدین، مردمانى ستمكار:
۱. أَ لَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌ ... وَ أَصْحابِ مَدْيَنَ‌ ... فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۲. وَ لَمَّا جاءَ أَمْرُنا نَجَّيْنا شُعَيْباً وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ‌ ... وَ أَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيارِهِمْ جاثِمِينَ.
۳. وَ إِلى‌ مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً فَقالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ ارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ‌ فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِ حاصِباً وَ مِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَ مِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنا بِهِ الْأَرْضَ وَ مِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنا وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ. مقصود از «و منهم من اخذته الصّيحة» قوم ثمود و قوم شعيب است.


بازدارندگان از راه خدا، در زمره ستمگران:
۱. إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ‌ ... إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقاً.
۲. ... أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ‌ الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ كافِرُونَ.
۳. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً ... أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ‌ الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ كافِرُونَ.


بناكنندگان مسجد ضرار، از ظالمان و سقوطكنندگان در آتش دوزخ:
وَ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ كُفْراً وَ تَفْرِيقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ‌ ... لا تَقُمْ فِيهِ أَبَداً ... مَنْ أَسَّسَ بُنْيانَهُ عَلى‌ شَفا جُرُفٍ هارٍ فَانْهارَ بِهِ فِي نارِ جَهَنَّمَ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.


بدعت‌گزاری در اوامر خداوند، ظلم، و تغييردهندگان دستورات الهى، در زمره ستمگران:
۱. ... وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً وَ قُولُوا حِطَّةٌ ... فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.
۲. أَمْ لَهُمْ شُرَكاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنَ الدِّينِ ما لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ وَ لَوْ لا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.

۱۴.۱ - بدعت‌گزاران بنی‌اسرائیل

بدعت‌گزاران بنی‌اسرائیل، در زمره ظالمان:
۱. وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى‌ ... وَ ظَلَّلْنا عَلَيْكُمُ الْغَمامَ وَ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‌ ... وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.
۲. وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً وَ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ‌ ... وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَظْلِمُونَ.


ظالمان بنی‌اسرائیل، مردمانى متمرّد و بدعت‌گزار
[۷۵] برای توضیح بیشتر به مقاله ظلم بنی‌اسرائیل (قرآن) رجوع شود.
:
۱. وَ إِذْ قُلْتُمْ يا مُوسى‌ لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ‌ ... وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.
۲. وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْباطاً أُمَماً وَ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ‌ ... وَ أَنْزَلْنا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى‌ كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ‌ لَهُمْ فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَظْلِمُونَ.


انسانهاى بى‌عفّت و شهوتران، در زمره ظالمان، و محروم از رستگاری:
وَ راوَدَتْهُ الَّتِي هُوَ فِي بَيْتِها عَنْ نَفْسِهِ وَ غَلَّقَتِ الْأَبْوابَ وَ قالَتْ هَيْتَ لَكَ قالَ مَعاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّي أَحْسَنَ مَثْوايَ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ.


بیماردلان و افراد سنگدل، مردمانى ظالم و بيدادگر:
لِيَجْعَلَ ما يُلْقِي الشَّيْطانُ فِتْنَةً لِلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ.


پیروان شیطان و گزينش‌كنندگان ولایت او، در زمره ظالمان:
۱. وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ‌ ... وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ما أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَ ما أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِما أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
۲. وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَ فَتَتَّخِذُونَهُ وَ ذُرِّيَّتَهُ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِي وَ هُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا.


پیروان هوای نفس، انسانهايى ظالم:
۱. ... وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.
۲. بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْواءَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَنْ يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِينَ.

۱۹.۱ - پيروان هواى نفس اهل‌كتاب

پيروان هواى نفس از اهل‌کتاب، در زمره ظالمان:
وَ لَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ بِكُلِّ آيَةٍ ما تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَ ما أَنْتَ بِتابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَ ما بَعْضُهُمْ بِتابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذاً لَمِنَ الظَّالِمِينَ.


جنّیان اغواگر، در زمره ظالمان:
۱. وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ‌ ... وَ كَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضاً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ.
۲. وَ أَنَّهُ كانَ رِجالٌ مِنَ الْإِنْسِ يَعُوذُونَ بِرِجالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزادُوهُمْ رَهَقاً وَ أَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَ مِنَّا الْقاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولئِكَ تَحَرَّوْا رَشَداً وَ أَمَّا الْقاسِطُونَ فَكانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً.


انکار، تنها شيوه حق‌ناپذیران ستم‌پيشه، در برخورد با آیات الهی:
۱. وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ كانَ‌ زَهُوقاً وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً.
۲. فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَبَ عَلَى اللَّهِ وَ كَذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ.
۳. وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ‌ لَقَدْ جِئْناكُمْ بِالْحَقِّ وَ لكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كارِهُونَ.


دنیاطلبان، از مصاديق ظالمان:
... وَ مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ‌ ... وَ لَوْ لا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.




۲۳.۱ - ترجیح‌دهندگان کفر

دوستى با ترجيح‌دهندگان کفر بر ایمان، موجب قرار گرفتن در زمره ظالمان:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُمْ وَ إِخْوانَكُمْ أَوْلِياءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإِيمانِ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ.

۲۳.۲ - کافران معاند

دوستی با کافران معاند، موجب قرار گرفتن در زمره ظالمان:
لا يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ.


راهزنی، عملى ظالمانه، و سبب قرار گرفتن در صف ظالمان:
إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبِيلَ‌ ...وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا إِبْراهِيمَ بِالْبُشْرى‌ قالُوا إِنَّا مُهْلِكُوا أَهْلِ هذِهِ الْقَرْيَةِ إِنَّ أَهْلَها كانُوا ظالِمِينَ.


رباخواری، عملى ظالمانه، و موجب قرار گرفتن در زمره ظالمان:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ذَرُوا ما بَقِيَ مِنَ الرِّبا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‌ ... وَ إِنْ تُبْتُمْ فَلَكُمْ رُؤُسُ أَمْوالِكُمْ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ.


افراد سنگدل، مردمى ظالم و به دور از حق:
لِيَجْعَلَ ما يُلْقِي الشَّيْطانُ فِتْنَةً لِلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ وَ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَفِي شِقاقٍ بَعِيدٍ.


شاعران خيال‌پرداز و باطل‌گرا، مردمانى ظالم و گمراه‌کننده مردم:
وَ الشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ‌ أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وادٍ يَهِيمُونَ‌ وَ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ ما لا يَفْعَلُونَ‌ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ.


سرکشان عصيانگر، مردمانى ظالم:
ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِيًّا ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيها جِثِيًّا.


علمای اهل‌کتاب، تکذیب‌کنندگان آیات الهی و ستمگرانى محروم از رستگاری و سعادت:
الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمُ‌ ... وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ. مراد از ضمير «هم» در «آتيناهم» به قرينه حكم وموضوع، عالمان اهل‌كتاب مى‌تواند باشد كه دريافت‌كنندگان كتب آسمانى‌اند، نه مردم معمولى، از یهود و نصارا.


ستم‌پيشگى برخى عالمان و سران يهود عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، به دليل خوددارى آنان از قضاوت بر اساس تورات:
إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فِيها هُدىً وَ نُورٌ ... لِلَّذِينَ هادُوا وَ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتابِ اللَّهِ وَ كانُوا عَلَيْهِ شُهَداءَ ... وَ لا تَشْتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلًا ... وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ.


فتنه‌گران در برابر دین الهی، مردمى ستم‌پيشه:
... وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتَّى يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ‌ ...وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ.


فرعون، فردى ستم‌پيشه و ظالم بود.
[۱۱۶] به مقاله ظلم فرعون (قرآن) رجوع شود.



فرعونیان، مردمى ستمگر و ظالم بودند.
[۱۱۷] به مقاله ظلم فرعونیان (قرآن) رجوع شود.



قارون، فردى ظالم و ستمگر بود.
[۱۱۸] به مقاله ظلم قارون (قرآن) رجوع شود.



قوم ابراهیم، مردمی بودند که بر خویشتن ظلم کردند.
[۱۱۹] به مقاله ظلم قوم ابراهیم (قرآن) رجوع شود.



قوم ثمود، مردمانى ظالم و گرفتار عذاب الهى، بر اثر ستمگريهاى خويش بودند.
[۱۲۰] به مقاله ظلم قوم ثمود (قرآن) رجوع شود.



قوم سبأ، مصداقی از انسانهاى ظالم هستند.
[۱۲۱] به مقاله ظلم قوم سبأ (قرآن) رجوع شود.



قوم عاد، در زمره ظالمان و ستمگران بودند.
[۱۲۲] به مقاله ظلم قوم عاد (قرآن) رجوع شود.



قوم فرعون، مردمى ستمگر و ظالم بودند.
[۱۲۳] به مقاله ظلم فرعونیان (قرآن) رجوع شود.



قوم لوط، مردمى ظالم و مستحقّ عذاب بودند.
[۱۲۴] به مقاله ظلم قوم لوط (قرآن) رجوع شود.



قوم نوح، مردمى ظالم و ستم‌پيشه بودند.
[۱۲۵] به مقاله ظلم قوم نوح (قرآن) رجوع شود.



کافران، مردمانى ستم‌پيشه و ظالم هستند.
[۱۲۶] به مقاله ظلم کافران (قرآن) رجوع شود.



ناسپاسان و کفرانکنندگان نعمتهای الهی، مردمانى ظالم:
۱. وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ.
۲. لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ وَ اشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ ذلِكَ جَزَيْناهُمْ بِما كَفَرُوا وَ هَلْ نُجازِي إِلَّا الْكَفُورَ فَقالُوا رَبَّنا باعِدْ بَيْنَ أَسْفارِنا وَ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَجَعَلْناهُمْ أَحادِيثَ وَ مَزَّقْناهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ.


گمراه‌کنندگان، در زمره ستمكاران:
۱. وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَ قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنا قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدِينَ فِيها إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ‌ وَ كَذلِكَ نُوَلِّي بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضاً بِما كانُوا يَكْسِبُونَ. مراد از «بعض»، گمراه‌كنندگان و مراد از «بعضاً»، گمراه‌شوندگان است كه هر دو متّصف به ظلم شده‌اند. تنوين «بعضاً» عوض مضاف‌اليه است‌
۲. ... فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.
۳. وَ قَدْ أَضَلُّوا كَثِيراً وَ لا تَزِدِ الظَّالِمِينَ إِلَّا ضَلالًا.


گناهکاران، مردمى ستم‌پيشه:
۱. ... بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ.
۲. ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِيًّا ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيها جِثِيًّا.
۳. وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ‌ ... فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِ حاصِباً ... وَ مِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنا وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.
۴. أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌ ... وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّناتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ‌ ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ أَساؤُا السُّواى‌ أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ‌ ....


گوساله‌پرستان بنی‌اسرائیل، مردمانى ظالم:
۱. وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى‌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ.
۲. وَ إِذْ قالَ مُوسى‌ لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ‌ ....
۳. وَ لَقَدْ جاءَكُمْ مُوسى‌ بِالْبَيِّناتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ.
۴. وَ اتَّخَذَ قَوْمُ مُوسى‌ مِنْ بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَداً لَهُ خُوارٌ أَ لَمْ يَرَوْا أَنَّهُ لا يُكَلِّمُهُمْ وَ لا يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَ كانُوا ظالِمِينَ.
۵. وَ لَمَّا رَجَعَ مُوسى‌ إِلى‌ قَوْمِهِ غَضْبانَ أَسِفاً ... وَ أَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ قالَ ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي‌ ... وَ لا تَجْعَلْنِي مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ‌ إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ.


لشکریان فرعون، در زمره ظالمان:
۱. وَ جاوَزْنا بِبَنِي إِسْرائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَ جُنُودُهُ بَغْياً وَ عَدْواً حَتَّى إِذا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِيلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ.
۲. وَ اسْتَكْبَرَ هُوَ وَ جُنُودُهُ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنا لا يُرْجَعُونَ‌ فَأَخَذْناهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْناهُمْ فِي الْيَمِّ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ.


متخلّفان جنگ تبوک، مردمى ستم‌پيشه:
لا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ‌ ... إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ‌ وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً وَ لكِنْ كَرِهَ اللَّهُ انْبِعاثَهُمْ فَثَبَّطَهُمْ وَ قِيلَ اقْعُدُوا مَعَ الْقاعِدِينَ‌ لَوْ خَرَجُوا فِيكُمْ ما زادُوكُمْ إِلَّا خَبالًا وَ لَأَوْضَعُوا خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَ فِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ. با توجّه به شأن نزول، آيات، مربوط به جنگ تبوك‌ است.


مجرمان، در زمره ستمگران:
۱. إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا ... وَ لا يَدْخُلُونَ‌ الْجَنَّةَ ... وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ‌ لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهادٌ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ غَواشٍ وَ كَذلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ.
۲. وَ لَقَدْ أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَ جاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ‌ ... كَذلِكَ نَجْزِي الْقَوْمَ الْمُجْرِمِينَ.
۳. فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ.
۴. قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَتاكُمْ عَذابُهُ بَياتاً أَوْ نَهاراً ما ذا يَسْتَعْجِلُ مِنْهُ الْمُجْرِمُونَ‌ أَ ثُمَّ إِذا ما وَقَعَ آمَنْتُمْ بِهِ آلْآنَ‌ ... ثُمَّ قِيلَ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ الْخُلْدِ ....
۵. ... وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ.
۶. وَ يَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ ما لَبِثُوا غَيْرَ ساعَةٍ كَذلِكَ كانُوا يُؤْفَكُونَ‌ وَ قالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِيمانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتابِ اللَّهِ إِلى‌ يَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا يَوْمُ الْبَعْثِ وَ لكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‌ فَيَوْمَئِذٍ لا يَنْفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَ لا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ.
۷. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآياتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْها إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ.
۸. إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذابِ جَهَنَّمَ خالِدُونَ‌ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ.


كافران محارب فتنه‌انگيز و بازدارندگان از گسترش و حاکمیّت دین الهی، افرادى ستم‌پيشه:
وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا تُقاتِلُوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ حَتَّى يُقاتِلُوكُمْ فِيهِ فَإِنْ قاتَلُوكُمْ فَاقْتُلُوهُمْ كَذلِكَ جَزاءُ الْكافِرِينَ‌ وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِينَ.


مدّعیان خدایی و الوهیّت، انسانهايى ستم‌پيشه:
وَ مَنْ يَقُلْ مِنْهُمْ إِنِّي إِلهٌ‌ ... كَذلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ.


بازگشت‌کنندگان از ایمان به کفر، از گروه ستم‌پيشگان:
۱. كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْماً كَفَرُوا بَعْدَ إِيمانِهِمْ وَ شَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جاءَهُمُ الْبَيِّناتُ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.
۲. وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْناهُ آياتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوِينَ‌ ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ.


مرفّهان و برخورداران سرمست جامعه، در زمره ستمكاران:
۱. فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ ... وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ.
۲. وَ كَمْ قَصَمْنا مِنْ قَرْيَةٍ كانَتْ ظالِمَةً ... فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنا إِذا هُمْ مِنْها يَرْكُضُونَ‌ لا تَرْكُضُوا وَ ارْجِعُوا إِلى‌ ما أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَ مَساكِنِكُمْ‌ لَعَلَّكُمْ تُسْئَلُونَ.
۳. وَ قالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا ... وَ أَتْرَفْناهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا ما هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ‌ ... إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ افْتَرى‌ ... وَ ما نَحْنُ لَهُ بِمُؤْمِنِينَ‌ ...فَبُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.
۴. فَإِذا مَسَّ الْإِنْسانَ ضُرٌّ دَعانا ثُمَّ إِذا خَوَّلْناهُ نِعْمَةً مِنَّا قالَ إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى‌ عِلْمٍ بَلْ هِيَ فِتْنَةٌ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ‌ ... وَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ هؤُلاءِ سَيُصِيبُهُمْ‌ ....
۵. وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ‌ ....


مستضعفان كافر، در زمره ظالمان:
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا ... وَ لَوْ تَرى‌ إِذِ الظَّالِمُونَ‌ ... يَقُولُ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا ... قالَ الَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا لِلَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا أَ نَحْنُ صَدَدْناكُمْ عَنِ الْهُدى‌ بَعْدَ إِذْ جاءَكُمْ بَلْ كُنْتُمْ مُجْرِمِينَ.


مستکبران كافر، در زمره ظالمان:
وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَنْ نُؤْمِنَ بِهذَا الْقُرْآنِ وَ لا بِالَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ لَوْ تَرى‌ إِذِ الظَّالِمُونَ مَوْقُوفُونَ عِنْدَ رَبِّهِمْ‌ ... يَقُولُ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا ....


مسرفان، مصداق بارز ظالمان:
... وَ أَهْلَكْنَا الْمُسْرِفِينَ‌ وَ كَمْ قَصَمْنا مِنْ قَرْيَةٍ كانَتْ ظالِمَةً وَ أَنْشَأْنا بَعْدَها قَوْماً آخَرِينَ.


••• مسیحیان، به سبب كتمان حقايقى درباره ابراهیم، اسماعیل، اسحاق و یعقوب عليهم‌السلام و نوادگان یعقوب، از ظالم‌ترين انسانها:
أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْراهِيمَ وَ إِسْماعِيلَ وَ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطَ كانُوا هُوداً أَوْ نَصارى‌ قُلْ أَ أَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَ مَا اللَّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ. آيات قبل و بعد همين آيه، مربوط به مسيحيان ويهوديان است و به همين قرينه، مقصود از «من اظلم» مى‌تواند همين دو گروه باشد.

••• مسيحيان و دوستان آنها از جمله ظالمان:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى‌ أَوْلِياءَ ... وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.


مشرکان، مردمى ستم‌پيشه و ظالم هستند.
[۱۸۴] به مقاله ظلم مشرکان (قرآن) رجوع شود.



مفسدان، عناصرى بيدادگر و ستم‌پيشه:
۱. ... إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ‌ وَ لا تُفْسِدُوا ... إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ.
۲. ثُمَّ بَعَثْنا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسى‌ ... فَظَلَمُوا بِها فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ.
۳. بَلْ كَذَّبُوا بِما لَمْ يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ‌ ... مِنْ قَبْلِهِمْ فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الظَّالِمِينَ‌ ... وَ مِنْهُمْ مَنْ لا يُؤْمِنُ بِهِ وَ رَبُّكَ أَعْلَمُ بِالْمُفْسِدِينَ.
۴. وَ جاوَزْنا بِبَنِي إِسْرائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَ جُنُودُهُ بَغْياً وَ عَدْواً حَتَّى إِذا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِيلَ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ‌ آلْآنَ وَ قَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَ كُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ.
۵. وَ يا قَوْمِ‌ ... وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ‌ وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ‌ ....
۶. فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ.
۷. وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ.
۸. وَ كانَ فِي الْمَدِينَةِ تِسْعَةُ رَهْطٍ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَ لا يُصْلِحُونَ‌ فَتِلْكَ بُيُوتُهُمْ خاوِيَةً بِما ظَلَمُوا ....
۹. إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الْأَرْضِ‌ ... إِنَّهُ كانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ‌ وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى‌ قالَ يا مُوسى‌ إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ‌ ...فَخَرَجَ مِنْها ... قالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.
۱۰. قالَ رَبِّ انْصُرْنِي عَلَى الْقَوْمِ الْمُفْسِدِينَ‌ وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا إِبْراهِيمَ بِالْبُشْرى‌ قالُوا إِنَّا مُهْلِكُوا أَهْلِ هذِهِ الْقَرْيَةِ إِنَّ أَهْلَها كانُوا ظالِمِينَ.


تکذیبگران آیات الهی، مردمانى ظالم:
۱. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ‌ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ.
۲. أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْكِتابُ لَكُنَّا أَهْدى‌ مِنْهُمْ فَقَدْ جاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآياتِ اللَّهِ وَ صَدَفَ عَنْها سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آياتِنا سُوءَ الْعَذابِ بِما كانُوا يَصْدِفُونَ.
۳. فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ أُولئِكَ يَنالُهُمْ نَصِيبُهُمْ مِنَ الْكِتابِ‌ ...وَ شَهِدُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كانُوا كافِرِينَ.
۴. إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ اسْتَكْبَرُوا عَنْها ...لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهادٌ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ غَواشٍ وَ كَذلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ.
۵. ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ.
۶. فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ.
۷. حَتَّى إِذا جاؤُ قالَ أَ كَذَّبْتُمْ بِآياتِي‌ ... وَ وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ بِما ظَلَمُوا فَهُمْ لا يَنْطِقُونَ.
۸. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ. بنا بر اينكه، مراد از «بالحق» آيات الهى باشد.
۹. فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَبَ عَلَى اللَّهِ وَ كَذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ أَ لَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْكافِرِينَ. بنا بر اينكه، مراد از «بالصّدق» آیات الهی باشد.
... بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.


منافقان، مردمى ظالم و ستم‌پيشه هستند.
[۲۱۷] به مقاله ظلم منافقان (قرآن) رجوع شود.



منحرف‌کنندگان دین و معارف الهی، ستم‌پيشه و در آخرت، گرفتار لعنت الهی:
... أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ‌ الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ يَبْغُونَها عِوَجاً ....


مهاجمان و پيكاركنندگان با مؤمنان، انسانهاى ظالم:
إِنَّ اللَّهَ يُدافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُ‌ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى‌ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ.


پادشاه عصر ابراهیم علیه‌السلام (نمرود)، حاكمى کافر و ستمگر:
أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْراهِيمَ فِي رَبِّهِ‌ ... فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ. مقصود از «الّذى ...» نمرود است.


هامان از ستم‌كنندگان بر خويش:
وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مُوسى‌ بِالْبَيِّناتِ‌ ... فَكُلًّا أَخَذْنا بِذَنْبِهِ‌ ...وَ ما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ.


هواپرستان، مردمانى ظالم و محروم از هدایت:
۱. وَ لَوْ شِئْنا لَرَفَعْناهُ بِها وَ لكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ‌ ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ أَنْفُسَهُمْ كانُوا يَظْلِمُونَ.
۲. فَلَمَّا جاءَهُمُ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِنا قالُوا لَوْ لا أُوتِيَ مِثْلَ ما أُوتِيَ مُوسى‌ أَ وَ لَمْ يَكْفُرُوا بِما أُوتِيَ مُوسى‌ مِنْ قَبْلُ قالُوا سِحْرانِ تَظاهَرا وَ قالُوا إِنَّا بِكُلٍّ كافِرُونَ‌ قُلْ فَأْتُوا بِكِتابٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ هُوَ أَهْدى‌ مِنْهُما أَتَّبِعْهُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ‌ فَإِنْ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّما يَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.


یهود، مردمى ستم‌پیشه و بدكار هستند.
[۲۲۹] به مقاله ظلم یهود (قرآن) رجوع شود.



۱. بقره/سوره۲، آیه۲۱۳.    
۲. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۹.    
۳. شوری/سوره۴۲، آیه۱۴.    
۴. زخرف/سوره۴۳، آیه۶۵.    
۵. جاثیه/سوره۴۵، آیه۱۷.    
۶. حجرات/سوره۴۹، آیه۹.    
۷. بقره/سوره۲، آیه۲۴۶.    
۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۰۳.    
۹. یونس/سوره۱۰، آیه۸۳.    
۱۰. یونس/سوره۱۰، آیه۸۵.    
۱۱. هود/سوره۱۱، آیه۹۷.    
۱۲. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۱۳. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۳۳.    
۱۴. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۴۱.    
۱۵. قصص/سوره۲۸، آیه۲۰.    
۱۶. قصص/سوره۲۸، آیه۲۱.    
۱۷. قصص/سوره۲۸، آیات۳۸-۴۰.    
۱۸. حجر/سوره۱۵، آیه۷۸.    
۱۹. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۷.    
۲۰. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۸.    
۲۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۴۱.    
۲۲. واقعه/سوره۵۶، آیه۴۵.    
۲۳. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، قاموس المحیط، ص ۷۹۴، «الترفه».    
۲۴. ذاریات/سوره۵۱، آیه۵۶.    
۲۵. ذاریات/سوره۵۱، آیه۵۹.    
۲۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۸، ص ۳۸۹.    
۲۷. انعام/سوره۶، آیه۴۶.    
۲۸. انعام/سوره۶، آیه۴۷.    
۲۹. انعام/سوره۶، آیه۱۵۷.    
۳۰. کهف/سوره۱۸، آیه۵۷.    
۳۱. طه/سوره۲۰، آیه۹۹.    
۳۲. طه/سوره۲۰، آیه۱۰۰.    
۳۳. طه/سوره۲۰، آیه۱۱۱.    
۳۴. زخرف/سوره۴۳، آیه۳۶.    
۳۵. زخرف/سوره۴۳، آیه۳۹.    
۳۶. جنّ/سوره۷۲، آیه۱۳.    
۳۷. جنّ/سوره۷۲، آیه۱۴.    
۳۸. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۴۰۳، «قسط».    
۳۹. آل‌عمران/سوره۳، آیه۹۴.    
۴۰. انعام/سوره۶، آیه۲۱.    
۴۱. انعام/سوره۶، آیه۹۳.    
۴۲. انعام/سوره۶، آیه۱۴۴.    
۴۳. اعراف/سوره۷، آیه۳۷.    
۴۴. یونس/سوره۱۰، آیه۱۷.    
۴۵. هود/سوره۱۱، آیه۱۸.    
۴۶. کهف/سوره۱۸، آیه۱۵.    
۴۷. فرقان/سوره۲۵، آیه۴.    
۴۸. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۶۸.    
۴۹. صفّ/سوره۶۱، آیه۷.    
۵۰. انعام/سوره۶، آیه۲۰.    
۵۱. انعام/سوره۶، آیه۲۱.    
۵۲. انفال/سوره۸، آیه۵۴.    
۵۳. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۵۴. به مقاله ظالمان اهل‌کتاب (قرآن) رجوع شود.
۵۵. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۵۶. هود/سوره۱۱، آیه۹۴.    
۵۷. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۶.    
۵۸. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۴۴۴.    
۶۰. نساء/سوره۴، آیه۱۶۷.    
۶۱. نساء/سوره۴، آیه۱۶۸.    
۶۲. اعراف/سوره۷، آیه۴۴.    
۶۳. اعراف/سوره۷، آیه۴۵.    
۶۴. هود/سوره۱۱، آیه۱۸.    
۶۵. هود/سوره۱۱، آیه۱۹.    
۶۶. توبه/سوره۹، آیات۱۰۷-۱۰۹.    
۶۷. بقره/سوره۲، آیه۵۸.    
۶۸. بقره/سوره۲، آیه۵۹.    
۶۹. شوری/سوره۴۲، آیه۲۱.    
۷۰. بقره/سوره۲، آیه۵۵.    
۷۱. بقره/سوره۲، آیه۵۷.    
۷۲. بقره/سوره۲، آیه۵۹.    
۷۳. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۰.    
۷۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۲.    
۷۵. برای توضیح بیشتر به مقاله ظلم بنی‌اسرائیل (قرآن) رجوع شود.
۷۶. بقره/سوره۲، آیه۵۵.    
۷۷. بقره/سوره۲، آیه۵۷.    
۷۸. بقره/سوره۲، آیه۵۹.    
۷۹. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۰.    
۸۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۲.    
۸۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۲۳.    
۸۲. حج/سوره۲۲، آیه۵۳.    
۸۳. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۲.    
۸۴. کهف/سوره۱۸، آیه۵۰.    
۸۵. قصص/سوره۲۸، آیه۵۰.    
۸۶. روم/سوره۳۰، آیه۲۹.    
۸۷. بقره/سوره۲، آیه۱۴۵.    
۸۸. انعام/سوره۶، آیه۱۲۸.    
۸۹. انعام/سوره۶، آیه۱۲۹.    
۹۰. جنّ/سوره۷۲، آیه۶.    
۹۱. جنّ/سوره۷۲، آیه۱۴.    
۹۲. جنّ/سوره۷۲، آیه۱۵.    
۹۳. اسراء/سوره۱۷، آیه۸۱.    
۹۴. اسراء/سوره۱۷، آیه۸۲.    
۹۵. زمر/سوره۳۹، آیه۳۲.    
۹۶. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۶.    
۹۷. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۸.    
۹۸. شوری/سوره۴۲، آیه۲۰.    
۹۹. شوری/سوره۴۲، آیه۲۱.    
۱۰۰. توبه/سوره۹، آیه۲۳.    
۱۰۱. ممتحنه/سوره۶۰، آیه۸.    
۱۰۲. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۲۹.    
۱۰۳. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۱.    
۱۰۴. بقره/سوره۲، آیه۲۷۸.    
۱۰۵. بقره/سوره۲، آیه۲۷۹.    
۱۰۶. حج/سوره۲۲، آیه۵۳.    
۱۰۷. شعراء/سوره۲۶، آیات۲۲۴-۲۲۷.    
۱۰۸. مریم/سوره۱۹، آیه۶۹.    
۱۰۹. مریم/سوره۱۹، آیه۷۲.    
۱۱۰. انعام/سوره۶، آیه۲۰.    
۱۱۱. انعام/سوره۶، آیه۲۱.    
۱۱۲. مائده/سوره۵، آیه۴۴.    
۱۱۳. مائده/سوره۵، آیه۴۵.    
۱۱۴. بقره/سوره۲، آیه۱۹۱.    
۱۱۵. بقره/سوره۲، آیه۱۹۳.    
۱۱۶. به مقاله ظلم فرعون (قرآن) رجوع شود.
۱۱۷. به مقاله ظلم فرعونیان (قرآن) رجوع شود.
۱۱۸. به مقاله ظلم قارون (قرآن) رجوع شود.
۱۱۹. به مقاله ظلم قوم ابراهیم (قرآن) رجوع شود.
۱۲۰. به مقاله ظلم قوم ثمود (قرآن) رجوع شود.
۱۲۱. به مقاله ظلم قوم سبأ (قرآن) رجوع شود.
۱۲۲. به مقاله ظلم قوم عاد (قرآن) رجوع شود.
۱۲۳. به مقاله ظلم فرعونیان (قرآن) رجوع شود.
۱۲۴. به مقاله ظلم قوم لوط (قرآن) رجوع شود.
۱۲۵. به مقاله ظلم قوم نوح (قرآن) رجوع شود.
۱۲۶. به مقاله ظلم کافران (قرآن) رجوع شود.
۱۲۷. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۴.    
۱۲۸. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۵.    
۱۲۹. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۷.    
۱۳۰. سبأ/سوره۳۴، آیه۱۹.    
۱۳۱. انعام/سوره۶، آیه۱۲۸.    
۱۳۲. انعام/سوره۶، آیه۱۲۹.    
۱۳۳. انعام/سوره۶، آیه۱۴۴.    
۱۳۴. نوح/سوره۷۱، آیه۲۴.    
۱۳۵. بقره/سوره۲، آیه۹۵.    
۱۳۶. مریم/سوره۱۹، آیه۶۹.    
۱۳۷. مریم/سوره۱۹، آیه۷۲.    
۱۳۸. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۹.    
۱۳۹. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۱۴۰. روم/سوره۳۰، آیه۹.    
۱۴۱. روم/سوره۳۰، آیه۱۰.    
۱۴۲. بقره/سوره۲، آیه۵۱.    
۱۴۳. بقره/سوره۲، آیه۵۴.    
۱۴۴. بقره/سوره۲، آیه۹۲.    
۱۴۵. اعراف/سوره۷، آیه۱۴۸.    
۱۴۶. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۰.    
۱۴۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۲.    
۱۴۸. یونس/سوره۱۰، آیه۹۰.    
۱۴۹. قصص/سوره۲۸، آیه۳۹.    
۱۵۰. قصص/سوره۲۸، آیه۴۰.    
۱۵۱. توبه/سوره۹، آیات۴۴-۴۷.    
۱۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۵۰.    
۱۵۳. اعراف/سوره۷، آیه۴۰.    
۱۵۴. اعراف/سوره۷، آیه۴۱.    
۱۵۵. یونس/سوره۱۰، آیه۱۳.    
۱۵۶. یونس/سوره۱۰، آیه۱۷.    
۱۵۷. یونس/سوره۱۰، آیات۵۰-۵۲.    
۱۵۸. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۱۵۹. روم/سوره۳۰، آیات۵۵-۵۷.    
۱۶۰. سجده/سوره۳۲، آیه۲۲.    
۱۶۱. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۴.    
۱۶۲. زخرف/سوره۴۳، آیه۷۶.    
۱۶۳. بقره/سوره۲، آیه۱۹۱.    
۱۶۴. بقره/سوره۲، آیه۱۹۳.    
۱۶۵. انبیاء/سوره۲۱، آیه۲۹.    
۱۶۶. آل‌عمران/سوره۳، آیه۸۶.    
۱۶۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۵.    
۱۶۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۷.    
۱۶۹. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۱۷۰. انبیاء/سوره۲۱، آیات۱۱-۱۳.    
۱۷۱. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۳۳.    
۱۷۲. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۳۸.    
۱۷۳. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۴۱.    
۱۷۴. زمر/سوره۳۹، آیه۴۹.    
۱۷۵. زمر/سوره۳۹، آیه۵۱.    
۱۷۶. شوری/سوره۴۲، آیه۲۷.    
۱۷۷. سبأ/سوره۳۴، آیه۳۱.    
۱۷۸. سبأ/سوره۳۴، آیه۳۲.    
۱۷۹. سبأ/سوره۳۴، آیه۳۱.    
۱۸۰. انبیاء/سوره۲۱، آیه۹.    
۱۸۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۱۱.    
۱۸۲. بقره/سوره۲، آیه۱۴۰.    
۱۸۳. مائده/سوره۵، آیه۵۱.    
۱۸۴. به مقاله ظلم مشرکان (قرآن) رجوع شود.
۱۸۵. اعراف/سوره۷، آیه۵۵.    
۱۸۶. اعراف/سوره۷، آیه۵۶.    
۱۸۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۰۳.    
۱۸۸. یونس/سوره۱۰، آیه۳۹.    
۱۸۹. یونس/سوره۱۰، آیه۴۰.    
۱۹۰. یونس/سوره۱۰، آیه۹۰.    
۱۹۱. یونس/سوره۱۰، آیه۹۱.    
۱۹۲. هود/سوره۱۱، آیه۸۵.    
۱۹۳. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۱۹۴. هود/سوره۱۱، آیه۱۱۶.    
۱۹۵. نمل/سوره۲۷، آیه۱۴.    
۱۹۶. نمل/سوره۲۷، آیه۴۸.    
۱۹۷. نمل/سوره۲۷، آیه۵۲.    
۱۹۸. قصص/سوره۲۸، آیه۴.    
۱۹۹. قصص/سوره۲۸، آیه۲۰.    
۲۰۰. قصص/سوره۲۸، آیه۲۱.    
۲۰۱. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۰.    
۲۰۲. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۱.    
۲۰۳. انعام/سوره۶، آیه۲۱.    
۲۰۴. انعام/سوره۶، آیه۱۵۷.    
۲۰۵. اعراف/سوره۷، آیه۳۷.    
۲۰۶. اعراف/سوره۷، آیه۴۰.    
۲۰۷. اعراف/سوره۷، آیه۴۱.    
۲۰۸. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۷.    
۲۰۹. یونس/سوره۱۰، آیه۱۷.    
۲۱۰. نمل/سوره۲۷، آیه۸۴.    
۲۱۱. نمل/سوره۲۷، آیه۸۵.    
۲۱۲. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۶۸.    
۲۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۴۵۸.    
۲۱۴. زمر/سوره۳۹، آیه۳۲.    
۲۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۷۷۶.    
۲۱۶. جمعه/سوره۶۲، آیه۵.    
۲۱۷. به مقاله ظلم منافقان (قرآن) رجوع شود.
۲۱۸. هود/سوره۱۱، آیه۱۸.    
۲۱۹. هود/سوره۱۱، آیه۱۹.    
۲۲۰. حج/سوره۲۲، آیه۳۸.    
۲۲۱. حج/سوره۲۲، آیه۳۹.    
۲۲۲. بقره/سوره۲، آیه۲۵۸.    
۲۲۳. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج ۱، ص ۳۰۵.    
۲۲۴. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۹.    
۲۲۵. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۲۲۶. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۶.    
۲۲۷. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۷.    
۲۲۸. قصص/سوره۲۸، آیات۴۸-۵۰.    
۲۲۹. به مقاله ظلم یهود (قرآن) رجوع شود.



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۹، ص۳۳۲، برگرفته از مقاله «مصادیق ظالمان».    


رده‌های این صفحه : ظلم | موضوعات قرآنی




جعبه ابزار