طَعَنوا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طَعَنوا:(وَ طَعَنوا فی دینِکُمْ فَقاتِلوا) «طَعَنوا» از مادّه
طَعْن (به فتح طاء و سکون عین) به معنای زدن با نیزه است که به طور
استعاره در عیب‌گوئی و
عیب گرفتن به کار می‌رود.
آیه مورد بحث درباره
نقض پيمان مشركان و مورد
طعن قرار دادن آيين مسلمين است، مى‌فرمايد: و اگر پيمان‌هاى خود را پس از
عهد خويش بشكنند و آيين شما را مورد طعن قرار دهند با
پيشوايان كفر پيكار كنيد.
درست است كه آن‌ها با شما پيمان
ترک مخاصمه بسته‌اند، ولى اين پيمان با نقض شدن مكرر و آمادگى براى نقض در آينده اصلا اعتبار و ارزشى نخواهد داشت. در اين كه منظور از اين گروه چه كسانى بودند در ميان مفسران گفتگوست، بعضى اشاره به
یهود و بعضى به اقوامى كه در آينده با مسلمانان درگير شدند، مانند حكومت‌هاى
ایران و
روم دانسته‌اند و بعضى اشاره به
كفار قریش دانسته‌اند و بعضى اشاره به پاره‌اى از افراد كه مسلمان شدند و
مرتد گشتند. ولى ظاهر آيات بخوبى گواهى مى‌دهد كه موضوع سخن همان گروه مشركان و بت‌پرستانى است كه در آن
زمان به ظاهر با مسلمانان پيمان ترک مخاصمه داشتند، ولى عملا پيمانشان را نقض كرده بودند و آن‌ها گروهى از مشركان اطراف
مکه، يا ساير نقاط
حجاز بودند.
به موردی از کاربرد «طَعَنوا» در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِن نَّكَثواْ أَيْمانَهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنواْ في دينِكُمْ فَقاتِلواْ أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهونَ) «و اگر پيمان‌هاى خود را پس از
عهد خويش بشكنند، و آيين شما را مورد طعن و تمسخر قرار دهند، با
پيشوايان کفر پيكار كنيد؛ چرا كه پيمان آن‌ها اعتبارى ندارد؛ شايد با شدّت عمل دست بردارند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: از سياق آيه استفاده مى‌شود كه مراد غير آن مشركين است كه در آيه قبلى دستور داد عهد و پيمانشان را بشكنيد و فرمود: چون آن‌ها تجاوزكارند و در هيچ مؤمنى قرابت و عهدى را رعايت نمى‌كنند، چون اگر منظور از آيه مورد بحث هم همان‌ها مى‌بودند ديگر جا نداشت با اين‌كه در آنان نقض عهد را شرط كرده بفرمايد: اگر عهد شكستند. پس قطعا منظور در آيه مورد بحث قوم ديگرى است كه با زمام‌دار مسلمانان عهدى داشته و آن را شكسته‌اند، و خداوند قسم‌هايشان را لغو دانسته و دستور مى‌دهد كه با آنان كارزار كنيد، و علاوه آنان را
پيشوايان كفر ناميده چون نسبت به سايرين در
كفر به آيات خدا سابقه‌دارترند، و سايرين از آنان ياد مى‌گيرند، لذا بايد با همه آنان بجنگند بلكه بدين
وسیله از عهدشكنى دست بردارند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «طعنوا»، ج۳، ص ۱۹.
