طَرَف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طَرَف (به فتح طاء و راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای گوشه و ناحیه است.
در آیاتی از
قرآن به این معنا به کار رفته است.
طَرَف به معنای گوشه و ناحیه است.
در
مفردات می‌گوید: طرف شی‌ء جانب آن است، در اجسام و اوقات و غیره به کار می‌رود... و به طور استعاره گفته‌اند:
«هو کریم الطرفین» که مراد از طرفین
پدر و
مادر است.
به مواردی از
طَرَف که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ) «
نماز را در دو طرف روز و اوائل شب بخوان.»
مشروح آیه در «زلف» گذشت
و آن شامل اوقات سه نماز یا پنج نماز است.
«
خداوند شما را در
«بدر» یاری کرد تا طرفی و قسمتی از
کفار را ببرد (که هفتاد نفر کشته و هفتاد نفر اسیر گشتند) و آنها را خوار کند تا مایوس و ناامید بر گردند.»
گفته‌اند:
(«لِیَقْطَعَ») متعلق است به
(«وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ»)در آیه قبل.
بیضاوی گوید: «او» در آیه برای تنویع است نه تردید.
یعنی مراد دو نوع عذاب است: هلاکت و خواری.
(آيا نديدند كه ما پيوسته از اطراف و جوانب زمين مى‌كاهيم؟! و جامعه‌ها، به تدريج از ميان مى‌روند. و خداوند حكم مى‌كند و هيچ كس را ياراى جلوگيرى از حكم او نيست؛ و او سريع الحساب است.)
(اَ فَلا یَرَوْنَ اَنَّا نَاْتِی الْاَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ اَطْرافِها اَ فَهُمُ الْغالِبُونَ) (آيا نمى‌بينند كه ما پيوسته از زمين و اهلش مى‌كاهيم؟! آيا آنها غالبند يا ما؟!)
ظاهرا مراد از نقصان اطراف زمین، هلاکت و از بین رفتن قسمتی از مردمان روی
زمین است که ما قبل آیه اول فرموده:
(وَ اِمَّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ الَّذِی نَعِدُهُمْ) (اگر ما، پاره‌اى از مجازات‌هايى را كه به آنها وعده مى‌دهيم، به تو نشان دهيم.)
این وعده همان عذاب و هلاکت دسته جمعی است.
پس از آن فرموده: آیا نمی‌بینند که دستور ما به زمین می‌آید و آن‌را از اطرافش کوتاه می‌کنیم. صدر آیه دوم چنین است:
(بَلْ مَتَّعْنا هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّی طالَ عَلَیْهِمُ الْعُمُرُ) (آرى، ما آنها و پدرانشان را از نعمت‌ها بهره‌مند ساختيم، تا آن جا كه عمرشان طولانى شد و مايه غرور و طغيانشان گرديد.)
آن‌گاه فرموده:
(اَ فَلا یَرَوْنَ) (آيا نمى‌بينند؟)
در
تفسیر برهان چند روایت نقل شده که
حضرت سجاد و
حضرت صادق (علیهما‌السّلام) آن‌را از بین رفتن علماء و فقهاء و اخیار فرموده‌اند.
در تفاسیر
اهل سنت نیز این مضمون نقل شده است.
در
تفسیر المیزان قول فوق را اختیار و روایات را بدون اظهار نظر نقل کرده است.
به‌نظر می‌آید مقصود از روایات بعضی از مصادیق آیه است.
در
مجمع البیان چند قول نقل شده، از جمله هلاکت مردمان و فقد علماء است،
اما این‌که مراد نقصان خود زمین و غبار شدن و از بین رفتن اطراف آن باشد، از دو آیه به دست نمی‌آید، بلکه زمین پیوسته در انبساط و بزرگ شدن است و وزن آن نیز که نور آفتاب پیوسته در آن جذب می‌شود رو به افزایش است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «طرف»، ج۴، ص۲۰۹-۲۱۰.
