طَمْح (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طَمْح (به فتح طاء و سکون میم) و
طُمُوح (به ضم طاء و میم) از
واژگان نهج البلاغه به معنای بلند شدن و نافرمانی کردن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در نامه به
مالک اشتر و اشتباه در
قتل و
تازیانه و ... از این واژه استفاده نموده است.
این ماده سه بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
طَمْح و
طُمُوح به معنای بلند شدن
و نافرمانی کردن آمده است.
«
طَمَحَ بَصرهُ اِليهِ: اِرْتَفَعَ.» و «
طَمَحَتْ المراَةُ و الدابَّةُ طِماحاً و طُموحاً: نَشَزَت و جَمَحَت.»
مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در نامه به مالک اشتر فرموده است:
«فَانْظُرْ إِلَى عِظَمِ مُلْكِ اللهِ فَوْقَكَ، وَ قُدْرَتِهِ مَنْكَ عَلَى ما لا تَقْدرُِ عَلَيْهِ مِنْ نَفْسِكَ، فَإِنَّ ذلِكَ يُطامِنُ إِلَيْكَ مِنْ طِماحِكَ.» «بنگر به
عظمت ملک خدا بالای تو که این نگاه
طغیان و سرکشی تو را پائین می‌آورد.»
درباره اشتباه در قتل و تازیانه زدن فرموده است:
«فَلا تَطْمَحَنَّ بِكَ نَخْوَةُ سُلْطانِكَ عَنْ أَنْ تُؤَدّي إِلَى أَوْلِياءِ الْمَقْتول حَقَّهُمْ.» «
غرور تسلط تو نافرمانت نکند از اینکه
حق اولیاء مقتول را به آن‌ها ندهی.»
نقل است که آن حضرت در میان یاران خودش نشسته بود، زن زیبایی از آنجا گذشت، بعضی از حاضران به آن زن نگاه کردند، امام (علیه‌السلام) فرمود:
«إِنَّ أَبْصار هذِهِ الْفُحولِ طَوامِحُ، وَ إِنَّ ذلِكَ سَبَبُ هَبابِها فإِذا نَظَرَ أَحَدُكُمْ إِلَى امْرَأَة تُعْجِبُهُ فَلْيُلامِسْ أَهْلَهُ، فَإِنَّما هِيَ امْرَأَهٌ كَامْرَأَة. فقال رجل من الخوارج: قاتله الله كافراً ما أفقهه. فوثب القوم لِيقتلوه. فقال (عليه‌السلام): رُوَيْداً، إِنَّما هُوَ سَبٌّ بِسَبٍّ، أَوْ عَفْوٌ عَنْ ذَنْب!» «چشم‌های این مردان نافرمان و سرکش است و آن سبب هیجان
شهوت آنهاست، چون کسی از شما زنی را دید که زیباییش او را به
عجب آورد، با زن خود نزدیکی کنند که آن زن دیده شده مانند زن اوست، یک نفر از
خوارج که حاضر بود گفت:
خدا او را
کافر از
دنیا ببرد چقدر داناست اصحاب خواستند او را بکشند فرمود: دست بردارید که سزای او فحشی در برابر فحشی و یا
عفو و گذشت از
تقصیر اوست.»
این ماده سه بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «طمح»، ج۲، ص۶۸۲.
