طبیعیّات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طبیعیات، یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به‌معنای آرا و گزاره‌های مربوط به اعیان موجودات عالم است.
قضایای به‌کار رفته در
صناعت جدل باید از
مشهورات باشند. آنچه در صناعت جدل برای کاربرد یک قضیه ملاک جواز و عدم جواز قرار می‌گیرد،
شهرت یک قضیه است، اما صرف‌نظر از شهرت،
قضایای مشهوره می‌توانند به ملاک‌های مختلف، دسته‌بندی‌های متعددی پیدا کنند.
بعضی منطق‌دانان بنابر یک ملاک، تمام مقدمات و مسائل صناعت جدل را در سه صنف
منطقیات،
خُلقیات و طبیعیات محصور کرده‌اند.
محقق طوسی در
اساس الاقتباس پس از نسبت‌سنجی میان مطلوب در جدل و مطلوب در
برهان، به سه صنف مذکور اشاره می‌کند. وی معتقد است مطلوب جدلی، گاهی مشارک برهان است و گاهی مباین آن. مشارکت در صورتی است که مطلوب مورد نظر را هم از طریق مبادی برهان بتوان اثبات کرد و هم از طریق مبادی جدل؛ مانند:
حدوث عالم.
مباینت در جایی است که یا خاص به برهان باشد؛ مثل: اثبات حال زوایای قائمه، و یا خاص جدل باشد؛ مثل: اثبات سعادت و نحوست کواکب. وی بعد از بیان مطلب فوق، تمامی مقدمات و مسائل صناعت جدل را در سه
صنف محصور می‌کند:
۱. منطقیات: آرا و گزاره‌هایی که در سایر آرای نظری یا عملی نافع است؛ مثل اینکه حدود و تعاریف اضداد در یکدیگر داخل‌اند یا نه.
۲. خُلقیات: آرا و گزاره‌هایی که به نوعی با افعال ما انسان‌ها ارتباط دارند؛ مثل اینکه لذت، پسندیده است یا نه و تبدیل اخلاق ممکن است یا نه و
عدالت قابل شدت و ضعف است یا نه.
۳. طبیعیات: آرا و گزاره‌هایی که به اعیان موجودات عالم (غیر مرتبط با افعال انسانی) ارتباط دارند؛ مثل اینکه عالم،
قدیم است یا
حادث، و
نفس بقا دارد یا نه.
در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است:
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «طبیعیات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۲.
