ضِلْع (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضِلْع (به کسر ضاد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
دنده است.
و
ضَلَع (به فتح ضاد) به معنای
انحراف،
ظلم و کجی.
و
اِضْطِلَاع (به کسر الف و طاء) به معنای قوی شدن آمده است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
منافقان و
فشار قبر و ... از این واژه استفاده نموده است.
این ماده شش بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
ضِلْع به معنای دنده آمده جمع آن «ضلوع و أضلاع» است.
ضَلَع به معنای انحراف، ظلم و کجی و تمایل آمده است.
اضْطِلَاع به معنای قوی شدن آمده است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره منافقان فرموده است:
«قَدْ هيّأوا الطَّريقَ، وَ أَضْلَعوا الْمَضيقَ فَهُمْ لُمَةُ الشَّيْطانِ، وَحُمَةُ النّيرانِ.» «راه انحراف را بر مردم آسان جلوه داده و گردنه را کج کرده‌اند (تا گذشتن از آن مشکل باشد) آنها جمعیت
شیطان و شعله آتش هستند.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است:
«كَما حُمِّلَ فَاضْطَلَعَ، قائِماً بِأَمْرِكَ.» «اعمال
دین را مامور گردید و به قدرت برای دستور تو به پا خاست.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف اصحابش فرموده است:
«أُريدُ أَنْ أُداويَ بِكُمْ وَ أَنْتُمْ دائي، كَناقِشِ الشَّوْكَةِ بِالشَّوْكَةِ، وَ هُوَ يَعْلَمُ أَنَّ ضَلْعَها مَعَها.» «من مى‌خواهم به وسيله شما «بيماري‌ها» را مداوا كنم، امّا شما خود «درد» منيد! من به كسى مى‌مانم كه بخواهد خار را به وسيله خار بيرون آورد با اين‌كه مى‌دانيد خار همانند خار است.»
معنی آن در «داء» گذشت.
منظور آنستكه خار را با خار خارج مى‌كند با آنكه خار ميلش با خارى است كه در بدن خليده است در معنى تشبيه دقت شود.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره فشار قبر فرموده است:
«وَ اخْتلافِ الاَْضْلاعِ.» «به هم ريختن و درهم فرو رفتن استخوان‌ها.»
منظور در هم فرو رفتن دنده‌ها در اثر فشار قبر است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
اطاعت خدا فرموده است:
«فَاجْعَلوا طاعَةَ اللهِ ... لَطيفاً بَيْنَ أَضْلاعِكُمْ.» «بنابراين اطاعت خداوند را ... آن را با اعضا و جوارح و
قلب خويش بياميزيد.»
یعنی طاعت و تسلیم‌شدن به خدا در درون شما جای بگیرد.
این ماده شش بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ضلع»، ج۲، ص۶۶۳.
