ضِدّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضِدّ:
(وَ يَكونونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا) ضِدّ یعنی دو چيز با دو صفت كه با هم جمع نشوند و مخالف هم باشند. جمله
(وَ يَكونونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا) اشاره به همان مطلبى است كه در آيه ۱۴ از
سوره فاطر مى‌خوانيم:«كسانى را كه غير از خدا مى‌خوانيد مالک هيچ‌چيز نيستند، اگر آن‌ها را بخوانيد سخنان شما را نمى‌شنوند... و روز رستاخيز منكر شرک شما مى‌شوند» و نيز در آيه ۶ از
سوره احقاف مى‌خوانيم:«هنگامى كه مردم محشور شوند اين معبودها دشمنان آن‌ها خواهند بود» اين احتمال را نيز بعضى از مفسران بزرگ داده‌اند كه منظور از آيه فوق اين است كه عبادت‌كنندگان بت‌ها، در
قیامت كه پرده‌ها كنار مى‌رود و همه حقايق آشكار مى‌شود و خود را رسوا مى‌بينند، منكر عبادت بت‌ها مى‌شوند و بر ضد آن‌ها سخن خواهند گفت، چنا‌ن‌كه در آيه ۲۳ از
سوره انعام مى‌خوانيم: بت‌پرستان در قيامت مى‌گويند:«به خدايى كه پروردگار ما است سوگند كه ما هرگز مشرک نبوديم» ولى تفسير اول با ظاهر آيه سازگارتر است. در حديثى از
امام صادق(علیه‌السلام) آمده است:«روز قيامت معبودهايى را كه جز
خدا انتخاب كردند بر ضدشان خواهند بود و از آن‌ها و از عبادت كردنشان بيزارى مى‌جويند».
به موردی از کاربرد ضِدّ در قرآن، اشاره می‌شود:
(كَلّا سَيَكْفُرونَ بِعِبادَتِهِمْ وَ يَكونونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا) «هرگز چنين نيست، به زودى معبودها (در روز رستاخيز) منكر عبادت عابدان مى‌شوند و از آن‌ها بيزارى مى‌جويند بلكه بر ضدّشان قيام مى‌كنند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ضد به حسب لغت به معناى منافى‌ایی است كه با هيچ چيز جمع نشود و از اخفش هم نقل شده كه ضد، هم به واحد اطلاق مى‌شود و هم به جمع، مانند رسول و عدو.
ولى بعضى‌از علماى لغت آن را رد كرده‌اند و اطلاق ضد در آيه بر جمع آلهه را با اين‌كه كلمه ضد مفرد است، چنين توجيه كرده كه: چون آلهه همگى متفق هستند در دشمنى با اين مشركين و دشمنى با عبادتشان، پس در نتيجه حكم يک فرد واحد را دارند و به همين جهت صحيح است مفرد بر آنان اطلاق شود.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ضِدّ»، ج۲، ص۶۵۹-۶۶۰.
