ضَرْب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَرْب (به فتح ضاد و سکون راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای زدن است.
ضرب در
قرآن در معانی مختلفی مثل زدن با دست، زدن چیزی به چیزی،
پایکوبی، راه رفتن، مسافرت کردن، در حتمی شدن کار، اعراض و روگرداندن به کار رفته است.
مشتقات
ضَرْب که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
اضْرِبُوهُنَ (به کسر همزه، راء و سکون ضاد) به معنای آن‌ها را
تنبیه كنيد؛
اضْرِبُوا (به کسر همزه، راء و سکون ضاد) به معنای بزنيد؛
لا یَضْرِبْنَ (به فتح یاء، سکون ضاد و کسر راء) به معنای به
زمین نزنند؛
ضَرَبَ (به فتح ضاد، راء و باء) به معنای مثال زد؛
ضَرَبْتُمْ (به فتح ضاد، راء و سکون باء) به معنای سفر مى‌كنيد؛
ضُرِبَتْ (به ضم ضاد، کسر راء و فتح باء) به معنای مُهر زده شد؛
فَضَرَبْنا (به فتح فاء، ضاد و راء) به معنای پرده
خواب بر گوش‌شان زديم؛
فَنَضْرِبُ (به فتح فاء، نون و سکون ضاد) به معنای بازگيريم، است.
ضَرْب به معنای زدن است.
در موارد مختلف معانی متفاوت دارد.
به مواردی از
ضَرْب که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَ) (در بستر از آن‌ها دورى نماييد و اگر راهى جز شدت عمل نبود آن‌ها را تنبيه كنيد.)
ضرب در این آیه به معنای زدن با دست، آمده است.
(فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها) (سپس گفتيم: «قسمتى از
گاو را به مقتول بزنيد.)
ضرب در این آیه به معنای زدنِ چیزی به چیزی، آمده است.
(وَ لا یَضْرِبْنَ بِاَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ) (هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينتِ پنهانی‌شان دانسته شود.)
ضرب در این آیه به معنای پایکوبی، آمده است.
(اَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ) (آيا نديدى چگونه
خداوند «كلمه طيّبه» و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‌اى تشبيه كرده.)
ضرب در این آیه به معنای مثل زدن، آمده است. بیشتر
آیات قرآن کلمه ضرب را در همین زمینه به‌کار برده است.
(اى كسانى كه
ایمان آورده‌ايد! هنگامى كه در راه خدا و براى
جهاد سفر مى‌كنيد، تحقيق كنيد.)
ضرب در این آیه به معنای در راه رفتن و مسافرت کردن، آمده است.
(وَ ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْکَنَةُ) (و مُهر ذلّت و نياز، بر آن‌ها زده شد.)
ضرب در این آیه به معنای حتمی شدن، آمده است.
(فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَداً) (ما پرده
خواب را ساليانى دراز در آن غار بر گوش‌شان زديم و سال‌ها در خواب فرو رفتند.)
در
جوامع الجامع برای
(فَضَرَبْنا) مفعولی مقدر کرده یعنی:
«ضربنا علی اذانهم حجابا ان تسمع».
به هر حال منظور از ضرب در این آیه به معنای خواب رفتن است.
(آيا اين ذكر [
قرآن] را از شما بازگيريم به خاطر اين‌كه قومى اسراف كاريد.)
ضرب عنه به معنی اعراض و روگرداندن است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ضرب»، ج۴، ص۱۷۵-۱۷۶.
