ضَرْب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَرْب (به فتح ضاد و سکون راء) از
واژگان قرآن کریم به معنای زدن است. ضرب در
قرآن در معانی مختلفی مثل زدن با دست، زدن چیزی به چیزی، پایکوبی، راه رفتن و مسافرت کردن، در حتمی شدن کار، اعراض و روگرداندن به کار رفته است.
ضَرْب به معنای زدن است و در موارد مختلف معانی متفاوت دارد.
ضرت در موارد مختلف فرق می‌کند و معنای متفاوتی دارد مثل:
• زدن با دست
(وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَ) (...در بستر از آنها دورى نماييد؛ و اگر راهى جز شدت عمل نبود آنها را
تنبیه كنيد...)
• زدن چیزی به چیزی نحو
(فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها) (سپس گفتيم: «قسمتى از
گاو را به مقتول بزنيد...)
• پایکوبی نظیر
(وَ لا یَضْرِبْنَ بِاَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ) (...هنگام راه رفتن پاهاى خود را به
زمین نزنند تا زينتِ پنهانيشان دانسته شود...)
• مثل زدن نظیر
(اَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ) (آيا نديدى چگونه
خداوند «كلمه طيّبه» و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‌اى تشبيه كرده...)
بیشتر
آیات قرآن کلمه ضرب را در همین زمینه به‌کار برده است.
• و در راه رفتن و مسافرت کردن نحو
(یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِذا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَتَبَیَّنُوا) (اى كسانى كه
ایمان آورده‌ايد! هنگامى كه در راه خدا و براى
جهاد سفر مى‌كنيد، تحقيق كنيد...)
• ایضا در حتمی شدن به‌کار می‌رود مثل
(وَ ضُرِبَتْ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْکَنَةُ) (...و مُهر ذلّت و نياز، بر آنها زده شد...)
(فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَداً) (ما پرده خواب را ساليانى دراز در آن غار بر گوششان زديم، و سال‌ها در
خواب فرو رفتند.)
در
جوامع الجامع برای ضربنا مفعولی مقدر کرده یعنی: «ضربنا علی اذانهم حجابا ان تسمع».
به هر حال منظور از آن خواب رفتن است.
•
(اَ فَنَضْرِبُ عَنْکُمُ الذِّکْرَ صَفْحاً اَنْ کُنْتُمْ قَوْماً مُسْرِفِینَ) (آيا اين ذكر [
قرآن] را از شما بازگيريم به خاطر اين‌كه قومى اسرافكاريد؟!)
ضرب عنه به معنی اعراض و روگرداندن است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ضرب»، ج۴، ص۱۷۵-۱۷۶.
