ضَئْل (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَئل و
ضَئولَة (به فتح ضاد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
ضعف،
حقارت و
ذلّت است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در تقسیم مردم و
نامه به
زیاد بن ابیه از این واژه استفاده نموده است.
این ماده سه بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
ضَئل به معنای ضعف، حقارت و ذلّت آمده است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در تقسیم مردم به چهار طبقه فرموده است:
«وَ مِنْهُمْ مَنْ أقْعَدَهُ عَنْ طَلَبِ المُلْكِ ضُؤولَةُ نَفْسِهِ، وَ انقِطاعُ سَبَبِهِ.» «بعضی از آن‌ها کسی است که ضعف نفس و نبودن اسباب او را از طلب
حکومت دور کرده است.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) به زیاد بن ابیه که از طرف
عبد‌اللّه بن عباس در
بصره بود نوشت:
«لَئِنْ بَلَغَني أَنَّكَ خُنْتَ مِنْ فَيْءِ الْمُسْلِمينَ... لاََشُدَّنَّ عَلَيْكَ شَدَّةً تَدَعُكَ قَليلَ الْوَفْرِ، ثَقيلَ الظَّهْرِ، ضَئيلَ الاَْمْرِ، وَالسَّلامُ.» «اگر بدانم از اموال مسلمین چیزی
خیانت کرده‌ای... بر تو چنان می‌تازم که تو را
فقیر و ناتوان از تامین
معاش و حقیر و ضعیف در کار گرداند. و‌السلام.»
در پاسخ
برج بن مسهر طائی كه از
خوارج بود، فرموده و اين هنگامى بود كه شخص مزبور با صداى بلند به طورى كه امام بشنود گفت: «
لا حُكْمَ الَّا لِلّهِ»، امام فرمود:
«فَوَاللهِ لَقَدْ ظَهَرَ الْحقُّ فَكُنْتَ فيهِ ضَئيلاً شَخْصُكَ.» «به خدا
سوگند حق آشكار گرديد و تو شخصى ناتوان بودى.»
این ماده سه بار در «نهج‌البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ضَئل»، ج۲، ص۶۵۶.
