ضلع (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضِلْع (به کسر ضاد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای دنده و
ضَلَع (به فتح ضاد) به معنای انحراف، ظلم و کجی و
اِضْطِلَاع (به کسر الف و طاء) به معنای قوی شدن آمده است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
منافقان و
فشار قبر و ... از این واژه استفاده نموده است.
ضِلْع به معنای دنده آمده جمع آن «ضلوع و أضلاع» است.
ضَلَع به معنای انحراف، ظلم و کجی و تمایل آمده است.
اضْطِلَاع به معنای قوی شدن آمده است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره منافقان فرموده است:
«قَدْ هيّأُوا الطَّرِيقَ، وَأَضْلَعُوا الْمَضِيقَ. فَهُمْ لُمَةُ الشَّيْطَانِ، وَحُمَةُ النِّيرَانِ» «راه انحراف را بر مردم آسان جلوه داده و گردنه را کج کرده‌اند (تا گذشتن از آن مشکل باشد) آنها جمعیت
شیطان و شعله آتش هستند.»
(شرح‌های خطبه:
)
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است:
«كَمَا حُمِّلَ فَاضْطَلَعَ، قَائِماً بِأَمْرِكَ» «اعمال
دین را مامور گردید و به قدرت برای دستور تو به پا خاست.»
(شرح‌های خطبه:
)
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف اصحابش فرموده است:
«أُرِيدُ أَنْ أُدَاوِيَ بِكُمْ وَأَنْتُمْ دَائي، كَنَاقِشِ الشَّوْكَةِ بِالشَّوْكَةِ، وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّ ضَلْعَهَا مَعَهَا!» (من مى‌خواهم به وسيله شما «بيماري‌ها» را مداوا كنم، امّا شما خود «درد» منيد! من به كسى مى‌مانم كه بخواهد خار را به وسيله خار بيرون آورد با اين‌كه مى‌دانيد خار همانند خار است.)
معنی آن در «داء» گذشت
منظور آن است که خار را با خار خارج می‌کند با آن‌که خار میلش با خاری است که در بدن خلیده است. (
تشبیه)
(شرح‌های خطبه:
)
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره فشار قبر فرموده است:
«وَاخْتلاَفِ الاَْضْلاَعِ» (به هم ريختن و درهم فرو رفتن استخوان‌ها)
منظور در هم فرو رفتن دنده‌ها در اثر فشار قبر است.
(شرح‌های خطبه:
)
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
اطاعت خدا فرموده است:
«فَاجْعَلُوا طَاعَةَ اللهِ... لَطِيفاً بَيْنَ أَضْلاَعِكُمْ» (بنابراين اطاعت خداوند را ... آن را با اعضا و جوارح و
قلب خويش بياميزيد.)
یعنی طاعت و تسلیم‌شدن به خدا در درون شما جای بگیرد.
(شرح‌های خطبه:
)
این ماده شش بار در «
نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ضلع»، ج۲، ص۶۶۳.
