ضروب شکل اول مطلقات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضروب
شکل اول مطلقات، بهمعنای صور مختلف
شکل اول قیاسِ متشکل از قضایای غیر موجّهه است.
«
شکل اول» آن است که
حد وسط در
صغرا موضوع و در
کبرا محمول باشد و «
ضرب»، آن حالت کیفی و کمّی است که برای دو مقدمه نسبت به یکدیگر موجود است. واژه «مطلقات» در مقابل مختلطات، و منظور از آن،
قیاسهایی است که قضایای
تشکیل دهنده آن موجهه نباشد؛ بنابراین منظور از «ضروب
شکل اول مطلقات» حالتها و کیفیت ایجاب و سلب و کلی و جزئی بودن و کیفیت قرار گرفتن حد وسط در دو مقدمه
قیاس شکل اول است.
برای
شکل اول نیز همانند سایر
اشکال، ضروبی متصور است که برخی از آنها منتج و معتبر و برخی دیگر غیر منتج است، چون هر
قیاس اقترانی دو مقدمه دارد و هر مقدمهای ممکن است یکی از محصورات چهارگانه باشد؛ پس ضروب متصور
شکل اول، از لحاظ
کمّ و
کیف، شانزده ضرب است. در بین این شانزده ضرب، ضروبی که شرایط کمّی و کیفی
شکل اول را داشته باشد منتج و سایر ضروب، عقیم است، از همین رو ضروب
شکل اول مطلقات به «ضروب منتج
شکل اول مطلقات» و «ضروب عقیم
شکل اول مطلقات» تقسیم میشود. ضرب صحیح و معتبر و منتج، آن است که در هر حال و با هر مادهای نتیجه صحیح بدهد. از شانزده ضرب
شکل اول فقط چهار ضرب منتج،
و دوازده ضرب دیگر عقیم است. چهار ضرب منتج عبارتاند از:
۱.
موجبه کلیه با موجبه کلیه، مانند: هر اسبی پستاندار است و هر پستانداری مهره دار است؛ نتیجه: هر اسبی مهرهدار است.
۲.
موجبه جزئیه با موجبه کلیه، مانند: بعضی فلزات جیوهاند و هر جیوهای مایع است؛ نتیجه: بعضی فلزات مایعاند.
۳. موجبه کلیه با
سالبه کلیه، مانند: هر اسبی پستاندار است و هیچ پستانداری مرغ نیست؛ نتیجه: هیچ اسبی مرغ نیست.
۴. موجبه جزئیه با سالبه کلیه، مانند: بعضی فلزات جیوهاند و هیچ جیوهای چکشخوار نیست؛ نتیجه: بعضی فلزات چکشخوار نیستند.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
•
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. •
ابنسینا، حسین بن عبدالله، النجاة. •
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ضروب شکل اول مطلقات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۲.