ضروب شکل اول مختلطات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضروب شکل اول مختلطات، به‌معنای صور مختلف
شکل اول قیاسِ متشکل از
قضایای موجهه است.
چون صغرای شکل اول، مشروط است به اینکه «فعلیه» باشد؛ یعنی از نظر شرایط جهتی،
صغرا باید فعلیه باشد؛ پس دو قسم ممکنه (عامه و خاصه) در آن موجود نیست و حاصل
ضرب این دو قسم در سیزده قسم کبرا (که ۲۶ قسم می‌شود) از مجموع ۱۶۹ صورت متصور، خارج می‌شود؛ پس باقی‌مانده، ۱۴۳ قسم مختلطی است که برای
ضرب‌های شکل اول موجود است.
در ترکیبات صحیح مذکور همه جا
نتیجه تابع کبراست؛ مگر آنکه
کبرا از
قضایای وصفیه (
مشروطه عامه،
عرفیه عامه،
مشروطه خاصه و
عرفیه خاصه) باشد که در این صورت،
نتیجه تابع کبرا نیست، بلکه یکی از سه حالت ذیل را پیدا می‌کند:
۱. گاهی
نتیجه عیناً تابع صغراست و صغرا به هر جهتی که موجَّه باشد
نتیجه نیز همان جهت را داراست.
۲. در بعضی از موارد، جهتی که در صغرا موجود است تجزیه و یک جزء آن به
نتیجه منتقل می‌شود.
۳. گاهی یک جزء از جهت موجود در صغرا گرفته و با یک جزء یا بیشتر از جهت موجود در کبرا ترکیب و
نتیجه به مجموع آنها موجَّه می‌شود.
اگر مجموع اقسام و
ضروب شکل اول مختلطات را ۱۶۹
ضرب حساب کنیم ۲۶
ضرب آن
غیر منتج است، چون شرط فعلیت صغرا را ندارند و ۱۴۳
ضرب دیگر آن
منتج است، از همین رو
ضروب شکل اول مختلطات به
ضروب منتج و
ضروب عقیم شکل اول مختلطات تقسیم می‌شود. برخی از عالمان منطق، تعداد قضایای موجهه اعم از بسیطه و مرکبه را پانزده قسم دانسته‌اند که در این صورت تعداد
ضروب شکل اول مختلطات ۲۲۵
ضرب است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
•
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. •
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ضروب شکل اول مختلطات»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۲.
