ضرب (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَرْب (به فتح ضاد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای زدن است، و با موارد مختلف
فرق می‌کند، مثل زدن با
دست، زدن چیزی به چیزی، پای‌کوبی و مثل‌زدن.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
اِضْطِراب (به کسر الف و طاء) به معنای تحرّک و موج زدن است.
ضُرُوب (به فتح ضاد و راء) به معنای انواع و اقسام.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
صبر و انواع
بلا و ... از این واژه استفاده نموده است.
ضَرْب به معنای زدن است و البته با موارد مختلف فرق می‌کند.
مثل زدن با دست، زدن چیزی به چیزی، پای‌کوبی، مثل‌زدن
و اگر با «
عن» بیاید به معنی
اعراض و روگردانی است.
ضُرُوب به معنای انواع و اقسام آمده است.
«ضِراب» مصدر و ظاهراٌ بین الاثنین است.
اِضْطِراب تحرّک موج زدن که بعضی
شیء به بعضی آن زده می‌شود.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره صبر فرموده است:
«وَ مَنْ ضَرَبَ يَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصيبَتِهِ حَبِطَ أجْرُهُ.» «كسى كه دستش را (به عنوان بى‌تابى و ناشكرى) به هنگام
مصیبت بر زانو زند
اجر او ضايع مى‌شود.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
وصف خود فرموده است:
«انْدَمَجْتُ عَلَى مَكْنونِ عِلْم لَوْ بُحْتُ بِهِ لاَضْطَرَبْتُمُ اضْطِرابَ الاَْرْشِيَةِ.» «امّا من از علوم و حوادثى آگاهم كه اگر گويم همانند طناب‌ها در چاه‌هاى عميق به لرزه در آييد!»
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره انواع و اقسام آزمایش‌ها فرموده است:
«وَ يَبْتَليهِمْ بِضُروبِ الْمَكارِهِ.» «امّا
خداوند بندگانش را با انواع شدايد مى‌آزمايد.»
درباره
خوارج فرمود:
«وَ ضَرَبَ بِهِ تيهَهُ.» «و به سرگردانى
محكوم ساخته.»
درباره کسانی‌که از
جهاد روی برگردانند فرمود:
«وَ ضُرِبَ عَلَى قَلْبِهِ بِالاِْسْهابِ.» «
عقل و فهم‌شان تباه مى‌گردد.»
درباره اشاره به قیام
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود:
«حَتَّى ضَرَبَ الدّينُ بِجِرانِهِ.» «تا آن‌جا كه
دین گلوگاه خود را بر
زمین نهاد.»
مواردی متعدد از این مادّه در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ضرب»، ج۲، ص۶۵۹.
