ضرب (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَرْب (به فتح ضاد) از
واژگان نهج البلاغه به معنای زدن است و با موارد مختلف فرق می‌کند، مثل زدن با دست، زدن چیزی به چیزی، پای‌کوبی و مثل‌زدن. این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
اِضْطِراب (به کسر الف و طاء) به معنای تحرّک و موج زدن و
ضُرُوب (به فتح ضاد و راء) به معنای انواع و اقسام.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
صبر و انواع
بلا و ... از این واژه استفاده نموده است.
ضَرْب به معنای زدن است و البته با موارد مختلف فرق می‌کند. مثل زدن با دست، زدن چیزی به چیزی، پای‌کوبی، مثل‌زدن
و اگر با «عن» بیاید به معنی اعراض و روگردانی است.
ضُرُوب به معنای انواع و اقسام آمده است.
«ضِراب» مصدر و ظاهراٌ بین الاثنین است.
اِضْطِراب تحرّک موج زدن که بعضی شیء به بعضی آن زده می‌شود.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره صبر فرموده است:
«وَمَنْ ضَرَبَ يَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصِيبَتِهِ حَبِطَ أجْرُهُ» (كسى كه دستش را (به عنوان بى‌تابى و ناشكرى) به هنگام
مصیبت بر زانو زند
اجر او ضايع مى‌شود.)
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف خود فرموده است:
«انْدَمَجْتُ عَلَى مَكْنُونِ عِلْم لَوْ بُحْتُ بِهِ لاَضْطَرَبْتُمُ اضْطِرَابَ الاَْرْشِيَةِ» (امّا من از علوم و حوادثى آگاهم كه اگر گويم همانند طناب‌ها در چاه‌هاى عميق به لرزه در آييد!)
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره انواع و اقسام آزمایش‌ها فرموده است:
«وَيَبْتَلِيهِمْ بِضُرُوبِ الْمَكَارِهِ» (امّا
خداوند بندگانش را با انواع شدايد مى‌آزمايد.)
این ماده موارد زیادی در «
نهج البلاغه» آمده است. مانند:
«وَضَرَبَ بِهِ تِيهَهُ» (و به سرگردانى محكوم ساخته)
«وَضُرِبَ عَلَى قَلْبِهِ بِالاِْسْهَابِ» (
عقل و فهم‌شان تباه مى‌گردد.)
«حَتَّى ضَرَبَ الدِّينُ بِجِرَانِهِ» (تا آن جا كه
دین گلوگاه خود را بر زمين نهاد.)
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ضرب»، ج۲، ص۶۵۹.
