ضالّین (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضالّين:
(غَيرِ المَغضوبِ عَلَيهِمْ وَ لا الضّالّينَ) ضالّين و فرق آن با
مغضوب عليهم: جدا كردن اين دو واژه از هم در آي مورد بحث نشان مى‌دهد كه هركدام اشاره به گروه مشخصى است. در اين‌كه فرق ميان اين دو چيست تفاسير مختلفى وجود دارد:
۱.از موارد استعمال اين دو كلمه در
قرآن مجید چنين استفاده مى‌شود كه «
مغضوب عليهم» مرحله‌اى سخت‌تر و بدتر از «ضالين» است و به تعبير ديگر «ضالين» گمراهان عادى هستند و
مغضوب عليهم، گمراهان لجوج و يا منافق. به هر حال «
مغضوب عليهم» آن‌ها هستند كه علاوه بر كفر، راه لجاجت و عناد و دشمنى با حق را مى‌پيمايند و حتى از اذيت و آزار رهبران الهى و پيامبران در صورت امكان فروگذار نمى‌كنند.
۲.جمعى از مفسران عقيده دارند كه مراد از «ضالين» منحرفين نصارى و منظور از «
مغضوب عليهم» منحرفان يهود هستند. در احاديث اسلامى كرارا «
مغضوب عليهم» به يهود و «ضالين» به منحرفان نصارى تفسير شده است.
۳.اين احتمال نيز وجود دارد كه «ضالين» به گمراهانى اشاره مى‌كند كه اصرارى بر گمراه ساختن ديگران ندارند در حالى‌كه «
مغضوب عليهم» كسانى هستند كه هم گمراهند و هم گمراه‌گر و با تمام قوا مى‌كوشند ديگران را همرنگ خود سازند! اما با اين همه چنين به نظر مى‌رسد كه جامع‌ترين اين تفاسير همان تفسير اول است تفسيرى كه بقيه تفسيرها در آن جمع است و در حقيقت مصداقى از مصاديق آن محسوب مى‌شود بنابراين دليلى ندارد كه ما مفهوم وسيع آيه را محدود كنيم.
به موردی از کاربرد ضالّين در
قرآن، اشاره می‌شود:
(صِراطَ الَّذينَ أَنعَمتَ عَلَيهِمْ غَيرِ المَغضوبِ عَلَيهِمْ وَ لا الضّالّينَ) (راه كسانى كه به آنان نعمت دادى، نه كسانى كه مورد
غضب واقع شده‌اند و نه گمراهان)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كسى كه ايمان را با كفر عوض كند، راه را گم كرده
كه مى‌رساند دسته سومى هستند كه نه راهشان به سوى بالا است و نه به سوى سقوط، بلكه اصلا راه را گم كرده دچار حيرت شده‌اند، آن‌ها كه راهشان به سوى بالا است، كسانى هستند كه ايمان به آيات خدا دارند و از عبادت او استكبار نمى‌كنند و بعضى ديگر راهشان به سوى پستى منتهى می‌شود و آن‌ها كسانى هستند كه به ايشان
غضب شده و بعضى ديگر اصلا راه را از دست داده و گمراه شده‌اند و آنان (ضالين) هستند و اى بسا كه آيه مورد بحث به اين سه طائفه اشاره كند، (الذين انعمت
عليهم) طائفه اول و (
مغضوب عليهم) طائفه دوم و (ضالين) طائفه سوم باشند و پر واضح است كه صراط مستقيم آن دو طريق ديگر، يعنى طريق (
مغضوب عليهم) و طريق (ضالين) نيست، پس قهرا همان طائفه اول، يعنى مومنين خواهد بود كه از آيات خدا استكبار نمى‌ورزند.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ضالّین»، ج۲، ص۶۷۸-۶۷۹.
