صُبْح (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صُبْح (به ضم صاد و سکون باء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
فجر يا اوّل روز است.
صَباح (به
فتح صاد و باء) نیز به معنی اوّل روز است.
اِصْباح (به کسر همزه و سکون صاد) به معنى صبح است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به کار رفته است، مانند:
•
مِصْباح (به کسر میم و سکون صاد) به معنای
چراغ است؛
•
اَصْبَح (به
فتح همزه و باء و سکون صاد) از افعال مقاربه است به معنى صار «گرديد»؛
•
صَبوح (به
فتح صاد و ضم باء) به معنی آنچه در وقت صبح آشاميده مى‌شود.
از اين ماده موارد زيادى با صيغه‌هاى مختلف در «نهج البلاغه» آمده است.
صُبْح به معنای فجر یا اوّل روز و
صَباح به معنای اوّل روز آمده است. (اقرب الموارد)
اِصْباح به معنای صبح و
مِصْباح به معنای
چراغ آمده است.
اَصْبَح از افعال مقاربه است به معنی صار «گردید» است.
صَبوح آنچه در وقت صبح آشاميده مى‌شود.
برخی از مواردی که در «نهج البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره غمگین شدن بر
دنیا فرموده است:
«مَنْ أَصْبَحَ عَلَى الدُّنْيا حَزيناً فَقَدْ أَصْبَحَ لِقَضاءِ اللهِ ساخِطاً.» اينجا
أَصْبَحَ به معنى «صار» است.
يعنى «هر كس بر دنيا غمگين باشد؛ به قضاء خدا
خشمگین گشته است.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) در مقام
موعظه و پند گرفتن از وجود خویش فرموده است:
«أَيُّها النّاسُ اسْتَصْبِحوا مِنْ شُعْلَةِ مِصْباح واعِظ مُتَّعِظ.» «نور
اخذ كنيد از شعله
چراغ وعظ كننده وعظ پذير.»
آن حضرت در رابطه با ملاحم فرموده است:
«ثُمَّ لَيُشْحَذَنَّ فيها قَوْمٌ شَحْذَ الْقَيْنِ النَّصْلَ تُجْلَى بِالتَّنْزيلِ أَبْصارُهُمْ وَ يُرْمَى بِالتَّفْسيرِ فی مَسامِعِهمْ وَ يُغْبَقونَ كأْسَ الْحِكْمَةِ بَعْدَ الصَّبوحِ.» یعنى «سپس گروهى از آن‌ها تصميم خويش را بر
جنگ تيز مى‌كنند مانند تيز كردن آهنگر دم شمشير و كارد را، بصيرت آن‌ها با
قرآن روشن مى‌شود... نوشانده مى‌شوند كاسه
حکمت را شب هنگام بعد از نوشانده شدن در صبح، يعنى حكمت الهيّه مرتب به آن‌ها
افاضه مى‌شود.»
از این ماده موارد زيادى با صيغه‌هاى مختلف در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صبح»، ج۲، ص۶۲۶-۶۲۷.
