• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَلاة (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





صَلوة (به فتح صاد) از واژگان قرآن کریم به معنای دعا، توجّه و انعطاف است.
صلاة در اصطلاح خاص ‌به یکی از اعمال و تکالیفی که از طرف خداوند بر انسان واجب شده اطلاق می‌شود.
صلاة از ارکان دین و تارک آن در ردیف کافر است.
نماز از عباداتی است که هیچ شریعتی از آن خالی نبوده، هر چند گونه‌های آن بر حسب شریعت‌های مختلف فرق داشته است.
به معابد یهود صلوات گفته شده که در سوره حج به آن اشاره شده است.
مشتقات صَلوة که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
صَلاتَکَ‌ (به فتح صاد) به معنای دعا؛
صَلَواتِ‌ (به فتح صاد و لام) به معنای دعا، الطاف و رحمت؛
یُصَلِّی‌ (به ضم یاء و فتح صاد) به معنای درود و رحمت می‌فرستد؛
یُصَلُّونَ‌ (به ضم یاء و فتح صاد) به معنای صلوات می‌فرستند؛
الصَّلاةَ (به فتح صاد) به معنای نماز است.

فهرست مندرجات

۱ - معنای صَلاة
۲ - کاربردها
       ۲.۱ - صَلاتَکَ‌ (آیه ۱۰۳ سوره توبه)
       ۲.۲ - صَلَواتِ‌ (آیه ۹۹ سوره توبه)
       ۲.۳ - یُصَلِّی‌ (آیه ۴۳ سوره احزاب)
       ۲.۴ - صَلَواتٌ‌ (آیه ۱۵۷ سوره بقره)
       ۲.۵ - صَلاتَهُ‌ (آیه ۴۱ سوره نور)
۳ - صلوات بر پیامبر
       ۳.۱ - یُصَلُّونَ‌ (آیه ۵۶ سوره احزاب)
۴ - صلاة در اسلام‌
       ۴.۱ - الصَّلاةَ (آیه ۴۳ سوره بقره)
       ۴.۲ - الصَّلاةَ (آیه ۳ سوره بقره)
       ۴.۳ - الصَّلاةَ (آیه ۴۵ سوره عنکبوت)
       ۴.۴ - الصَّلاةَ (آیه ۱۰۳ سوره نساء)
۵ - نماز در ادیان دیگر
       ۵.۱ - الصَّلاةَ (آیه ۸۷ سوره یونس)
       ۵.۲ - الصَّلاةَ (آیه ۴۰ سوره ابراهیم)
       ۵.۳ - بالصَّلاةَ (آیه ۳۱ سوره مریم)
       ۵.۴ - بالصَّلاةَ (آیه ۵۵ سوره مریم)
       ۵.۵ - الصَّلاةِ (آیه ۷۳ سوره انبیاء)
       ۵.۶ - الصَّلاةَ (آیه ۱۷ سوره لقمان)
       ۵.۷ - صَلاتُکَ‌ (آیه ۸۷ سوره هود)
       ۵.۸ - الصَّلاةِ (آیه ۲۳۸ سوره بقره)
۶ - صلوات یا معابد یهود
       ۶.۱ - صَلَواتٌ‌ (آیه ۴۰ سوره حج)
۷ - پانویس
۸ - منبع


صَلوة به معنای توجّه و انعطاف است.
در مجمع البیان فرموده: آن در لغت به معنی دعاست.
راغب اصفهانی می‌گوید: بیشتر اهل لغت گفته‌اند: آن به معنی دعا و تبریک و تمجید است. «صلّیت علیه» یعنی بر او دعا کردم و او را تزکیه نمودم.
در ذیل آیه ۳ سوره بقره، در مفردات و النهایه از حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده: «اذَا دُعِیَ اَحَدُکُمْ اِلَی طَعَامٍ فَلْیُجِبْ وَ اِنْ کَانَ صَائِماً فَلْیُصَلِ‌ یعنی: «چون یکی از شما به طعامی دعوت شد اجابت کند و اگر روزه‌دار باشد از برای دعوت کننده دعا نماید.»


به مواردی از صَلوة که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - صَلاتَکَ‌ (آیه ۱۰۳ سوره توبه)

صلوة در قرآن مجید گاهی به معنی دعا آمده مثل‌:
(خُذْ مِنْ اَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها وَ صَلِ‌ عَلَیْهِمْ اِنَ‌ صَلاتَکَ‌ سَکَنٌ لَهُمْ)
«از اموالشان زکات بگیر. تو آن‌ها را بدان وسیله پاک و پاکیزه می‌کنی و وقت زکات گرفتن بر آن‌ها دعا کن که دعای تو برای آنها آرامش است.»


۲.۲ - صَلَواتِ‌ (آیه ۹۹ سوره توبه)

(وَ مِنَ الْاَعْرابِ مَنْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ یَتَّخِذُ ما یُنْفِقُ قُرُباتٍ عِنْدَ اللَّهِ وَ صَلَواتِ‌ الرَّسُولِ.)
(گروهى ديگر از عرب‌هاى باديه نشين، به خدا و روز بازپسين ایمان دارند؛ و آن‌چه را انفاق مى‌كنند، مايه تقرّب به خدا، و دعاى پيامبر مى‌دانند.)
صلوات به معنی دعاها عطف است بر «ما یُنْفِقُ» یعنی: انفاق خویش و دعاهای رسول خدا را مایه تقرب به خدا می‌داند.


۲.۳ - یُصَلِّی‌ (آیه ۴۳ سوره احزاب)

(هُوَ الَّذِی‌ یُصَلِّی‌ عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ اِلَی النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً.)
(او كسى است كه بر شما درود و رحمت مى‌فرستد، و فرشتگان او نيز براى شما تقاضاى رحمت مى‌كنند تا شما را از تاريكى‌هاى جهل و شرک و گناه به سوى نور ايمان و علم و تقوا خارج سازد.)
صلوة در این آیه به معنی توجه و اهمیت است، یعنی خدا آن است که او و فرشتگانش به شما اهمیت می‌دهد و توجه می‌کند ذیل آیه روشن می‌کند، این توجّه همان رحمت خداست‌. (وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً.)
(او نسبت به مؤمنان همواره مهربان بوده است.)
در تفسیر المیزان ذیل این آیه فرموده: معنی جامع صلوة چنان‌که از موارد استعمال آن به دست می‌آید انعطاف است، به اختلاف نسبت، متفاوت می‌شود، لذا گفته‌اند: صلوة از خدا رحمت، و از ملائکه استغفار، و از مردم دعا است.
این سخن چنان‌که فرموده جامع تمام معانی و در همه موارد جاری است. بهتر است که صلوة ملائکه و مردم هر دو به معنی دعا باشد که میان آن دو فرقی نیست. آن‌جا که گفته‌اند: صلوة در لغت به معنی دعاست، فقط صلوة بنده را در نظر گرفته‌اند، حال آن‌که صلوة به خدا و ملک نیز نسبت داده می‌شود.


۲.۴ - صَلَواتٌ‌ (آیه ۱۵۷ سوره بقره)

(اُولئِکَ عَلَیْهِمْ‌ صَلَواتٌ‌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ.)
(آن‌ها كسانى هستند كه الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده.)
ممکن است صلوات به معنی توجّه، تزکیه و رحمت به معنی نعمت باشد یعنی: برای صابران از خدایشان توجّه، تزکیه و نعمت هست.
شاید چنان‌که در جوامع الجامع فرموده: برای ادامه نعمت باشد یعنی برای آنها رحمت از پی رحمت است.
مثل‌: (رَاْفَةً وَ رَحْمَةً)
(رأفت و رحمت قرار داديم.)
(اِنَّهُ بِهِمْ رَؤُفٌ رَحِیمٌ)
(او نسبت به آنان رئوف و مهربان است.)


۲.۵ - صَلاتَهُ‌ (آیه ۴۱ سوره نور)

(کُلٌّ قَدْ عَلِمَ‌ صَلاتَهُ‌ وَ تَسْبِیحَهُ)
(هر يک از آن‌ها نماز و تسبیح خود را مى‌داند.)
در این آیه‌ که پرندگان را نیز شامل است ظاهرا غرض توجه و رو کردن به خدا است.



به موردی از صلوات بر پیامبر که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۳.۱ - یُصَلُّونَ‌ (آیه ۵۶ سوره احزاب)

(اِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ‌ یُصَلُّونَ‌ عَلَی النَّبِیِّ یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً)
یعنی: «خدا و فرشتگانش بر پیغمبر صلوات می‌فرستند و او را ثنا می‌گویند و تعظیمش می‌کنند، یا خدا بر او رحمت می‌کند و ملائکه دعا و استغفار. ‌ای اهل ایمان شما هم بر او صلوات بفرستید و از خدا رحمت بخواهید و سلام کنید.»
آیه حاکی از آن است که مؤمنان لازم است در این کار از خدا و ملائکه پیروی کنند. در روایات شیعه و اهل سنت مستفیضا وارد است که طریق صلوات بر آن حضرت آن است که بگوییم: «اللَّهُمَ‌ صَلِ‌ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ محمّد یا و علی آل محمّد».
باید آل و اهل بیت را در صلوات از آن حضرت جدا نکرد وگرنه صلوات ابتر خواهد بود. روایات شیعه که معلوم است و راجع به روایات اهل سنت برای نمونه رجوع شود به صواعق المحرقه صحیح مسلم سنن ترمذی سنن ابی‌داود



صلوة در اسلام همان عبادت بزرگی است که در راس عبادات قرار گرفته و از ارکان دین و تارک آن در ردیف کافر است.
در وجه تسمیه آن گفته‌اند: چون قسمتی از آن دعاست، از باب تسمیه کل به اسم جزء این عمل را صلوة گفته‌اند. به عقیده نگارنده احتیاجی به این سخن نیست بلکه معنای اصلی در آن‌ ملحوظ است که صلوة توجه و انعطافی است از بنده به خدا، همان‌طور که از خدا به بنده. و آن در واقع یادآوری مخصوص خدا و رو کردن بسوی خدای عزّوجلّ است، با کیفیّتی که شرع بیان داشته.
مهم‌ترین کار بنده دو چیز است یکی توجّه به خدا، دیگری انفاق در راه خدا. لذا مکرّر در قرآن عظیم می‌خوانیم:

۴.۱ - الصَّلاةَ (آیه ۴۳ سوره بقره)

(وَ اَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ)
(و نماز را بر پا داريد، و زكات را بپردازيد.)


۴.۲ - الصَّلاةَ (آیه ۳ سوره بقره)

(وَ یُقِیمُونَ‌ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ)
(و نماز را برپا مى‌دارند و از نعمت‌هايى كه به آنان روزى داده‌ايم انفاق مى‌كنند.)


۴.۳ - الصَّلاةَ (آیه ۴۵ سوره عنکبوت)

(وَ أَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَ الْمُنكَرِ)
(كه نماز انسان را از زشتی‌ها و اعمال ناپسند باز مى‌دارد.)
نماز شخص را از فحشاء و منکر نهی می‌کند.


۴.۴ - الصَّلاةَ (آیه ۱۰۳ سوره نساء)

(اِنَ‌ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتاً)
(زيرا نماز، براى مؤمنان وظيفه‌اى است ثابت و داراى اوقات معين.)



هیچ دین و شریعتی بدون نماز نبوده گرچه در کیفیّت آن با هم اختلاف داشته‌اند. درباره بنی‌اسرائیل هست که خدا به حضرت موسی (علیه‌السلام) وحی فرمود:

۵.۱ - الصَّلاةَ (آیه ۸۷ سوره یونس)

(وَ اجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ قِبْلَةً وَ اَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ)
«خانه‌های خویش را مقابل هم قرار بدهید و نماز بخوانید.»


۵.۲ - الصَّلاةَ (آیه ۴۰ سوره ابراهیم)

در خصوص ابراهیم (علیه‌السّلام) آمده:
(رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ‌ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی)
(پروردگارا! مرا بر پادارنده نماز قرار ده، و از فرزندانم نيز چنين فرما.)


۵.۳ - بالصَّلاةَ (آیه ۳۱ سوره مریم)

راجع به حضرت عیسی (علیه‌السّلام) و شریعت او فرموده:
(وَ اَوْصانِی‌ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا)
(و تا زمانى كه زنده‌ام، مرا به نماز و زكات توصيه كرده است.)


۵.۴ - بالصَّلاةَ (آیه ۵۵ سوره مریم)

در حالات اسماعیل صادق‌الوعد هست:
(وَ کانَ یَاْمُرُ اَهْلَهُ‌ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ)
(او همواره خانواده‌اش را به نماز و زكات فرمان مى‌داد.)


۵.۵ - الصَّلاةِ (آیه ۷۳ سوره انبیاء)

راجع به انبیاء سلف فرموده:
(وَ اَوْحَیْنا اِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ اِقامَ‌ الصَّلاةِ.)
(و انجام كارهاى نيک و برپاداشتن نماز و اداى زكات را به آنها وحى كرديم.)


۵.۶ - الصَّلاةَ (آیه ۱۷ سوره لقمان)

لقمان به پسرش می‌فرمود:
(یا بُنَیَّ اَقِمِ‌ الصَّلاةَ وَ اْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ)
(پسرم! نماز را برپا دار، و امر به معروف و نهی از منکر كن.)


۵.۷ - صَلاتُکَ‌ (آیه ۸۷ سوره هود)

قوم شعیب به وی می‌گفتند:
(یا شُعَیْبُ اَ صَلاتُکَ‌ تَاْمُرُکَ اَنْ نَتْرُکَ ما یَعْبُدُ آباؤُنا)
(اى شعیب! آيا نمازت به تو دستور مى‌دهد كه آنچه را پدرانمان مى‌پرستيدند، ترک كنيم.)


۵.۸ - الصَّلاةِ (آیه ۲۳۸ سوره بقره)

خطاب به مؤمنین فرموده‌:
(حافِظُوا عَلَی‌ الصَّلَواتِ‌ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی‌ وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتِینَ)
(در انجام به موقع و كامل همه نمازها و به خصوص نماز وسطى [نماز ظهر] كوشا باشيد و از روى خضوع و اطاعت، براى خدا به پاخيزيد.)



در خاتمه این بحث باید دانست‌ که به معابد یهود صلوات گویند که در آیه:

۶.۱ - صَلَواتٌ‌ (آیه ۴۰ سوره حج)

(لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ‌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ)
(و اگر خداوند بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نكند، ديرها، و معابد يهود و نصارى، و مساجدى كه نام خدا در آن بسيار برده مى‌شود، ويران مى‌گردد.)
آمده است و در «بیع» گذشت. در مجمع البیان فرموده: اصل آن صلوه است (بر وزن عروه) در تعریب صلوة شده است.
در اقرب الموارد گوید: اصل آن در عبری صلوتا است.
امام صادق (علیه‌السّلام) صلوات را به ضم صاد و لام خوانده‌اند، به معنی حصون و بناهای مرتفع است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۴۶-۱۵۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۹۰.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۲۶۶.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۱۶.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۹۰.    
۶. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۹۱.    
۷. ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۳، ص۵۰.    
۸. توبه/سوره۹، آیه۱۰۳.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۵۱۲.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۷۷.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۰۴.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۰۳.    
۱۳. توبه/سوره۹، آیه۹۹.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۲.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۵۰۳.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۷۱.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۹۲.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۹۶.    
۱۹. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۳.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۳.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۹۳.    
۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۲۹.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۳۸.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۶۸.    
۲۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۳.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۲۳.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۹۳.    
۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۶۱.    
۲۹. بقره/سوره۲، آیه۱۵۷.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۴.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۵۴۲.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۶۱.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۲۹.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۳۷.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج۱، ص۱۶۷.    
۳۶. حدید/سوره۵۷، آیه۲۷.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۴۱.    
۳۸. توبه/سوره۹، آیه۱۱۷.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۵.    
۴۰. نور/سوره۲۴، آیه۴۱.    
۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۵۵.    
۴۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۸۵.    
۴۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۳۴.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۵۱-۱۵۲.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۵۹.    
۴۶. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۶.    
۴۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۵۰۷.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۳۸.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۶۹.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۷۸.    
۵۱. مجلسی، محمد تقی، بحار الانوار، ج۹۴، ص۸۶.    
۵۲. ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد، صواعق محرقه، ج۲، ص۶۶۶.    
۵۳. نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۱، ص۳۰۵، باب:الصَّلَوةِ عَلَی النَّبِیِّ بَعْدَ التَّشَهُّدِ.    
۵۴. ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، ج۱، ص۶۱۰، باب ما جاء فی صفة الصّلوة علی النّبیّ.    
۵۵. سنن ابی‌داود، ج۲، ص۲۲۵، کتاب الصلوة علی النّبی بعد التّشهد.    
۵۶. بقره/سوره۲، آیه۴۳.    
۵۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۷.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ص۱۵۴.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۲۱۳.    
۶۰. بقره/سوره۲، آیه۳.    
۶۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲.    
۶۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۶۹.    
۶۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۴۳.    
۶۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ص۶۲.    
۶۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۱۲۲.    
۶۶. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۵.    
۶۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۰۱.    
۶۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۱۹۷.    
۶۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۳۳.    
۷۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۶۴.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۴۴۶.    
۷۲. نساء/سوره۴، آیه۱۰۳.    
۷۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹۵.    
۷۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۱۰۰.    
۷۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۶۳.    
۷۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۲۴.    
۷۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۵۸.    
۷۸. یونس/سوره۱۰، آیه۸۷.    
۷۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۱۶۸.    
۸۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۱۴.    
۸۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۳۴۵.    
۸۲. طبرسی، بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۹۵.    
۸۳. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۰.    
۸۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۶۰.    
۸۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۱۱۰.    
۸۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۷۶.    
۸۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۴۲.    
۸۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۸۹.    
۸۹. مریم/سوره۱۹، آیه۳۱.    
۹۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰۷.    
۹۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۶۱.    
۹۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۴۷.    
۹۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۶۵.    
۹۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۹۳.    
۹۵. مریم/سوره۱۹، آیه۵۵.    
۹۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰۹.    
۹۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۸۴.    
۹۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۶۳.    
۹۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۷۹.    
۱۰۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۸۰۰.    
۱۰۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۷۳.    
۱۰۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۸.    
۱۰۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۲۹.    
۱۰۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۰۵.    
۱۰۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۴۵.    
۱۰۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۸۹.    
۱۰۷. لقمان/سوره۳۱، آیه۱۷.    
۱۰۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱۲.    
۱۰۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۲۵.    
۱۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۱۸.    
۱۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۸۳.    
۱۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۰۰.    
۱۱۳. هود/سوره۱۱، آیه۸۷.    
۱۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۳۱.    
۱۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۵۴۸.    
۱۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۶۶.    
۱۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۱۱.    
۱۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۸۶.    
۱۱۹. بقره/سوره۲، آیه۲۳۸.    
۱۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۹.    
۱۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۳۶۹.    
۱۲۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۴۶.    
۱۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۵۴.    
۱۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۱۲۷.    
۱۲۵. حج/سوره۲۲، آیه۴۰.    
۱۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۷.    
۱۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۴۴.    
۱۲۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۸۵.    
۱۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۱۹.    
۱۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۹.    
۱۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۵۷.    
۱۳۲. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۲۲۹.    
۱۳۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۲۶۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «صلوة»، ج۴، ص۱۴۶-۱۵۰.    






جعبه ابزار