• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَفْق (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





صَفْق (به فتح صاد) از واژگان نهج البلاغه به معنای برگرداندن و زدنی که از آن صدا برخیزد و نیز به معنای ناحیه و طرف آمده است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به کار رفته است مانند: صَفْقَه (به فتح صاد و قاف) به معنای زدن دو دست بر یکدیگر در معامله که حضرت علی (علیه‌السلام) در توصیف بهشت و بادها و... از این واژه استفاده نموده است.



صَفق به معنای زدنی که از آن صدا برخیزد، برگرداندن و نیز به معنای ناحیه و طرف آمده است.
صَفْقَه به معنای زدن دو دست بر یکدیگر در معامله آمده است.


• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره باد و بهم خوردن آب‌ها فرموده است: «بِتَصْفِيقِ المَاءِ» «بهم زدن آب
• همچنین امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره بهم خوردن شاخه‌ درختان فرموده است: «اصْطِفَاقِ أَشْجَار» (ميان درخت‌هايى كه شاخه هايشان همواره به هم مى‌خورد.)
مصفّق به صیغه اسم مفعول به معنی صاف و بدون خلط آید. «صَفقَ فِلانٌ الشّراب» یعنی از کاسه‌ای به کاسه‌ای ریخت تا صاف شود.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف بهشت فرموده است: «وَيُطَافُ عَلَى نُزَّالِهَا فِي أَفْنِيَةِ قُصُورِهَا بِالاَْعْسَالِ الْمُصَفَّقَةِ» (ميزبانان بهشتى از آنان كه ميهمان بهشتند و در جلو قصرهاى آن فرود آمده‌اند، با عسل‌هاى مصفّا و شراب‌هاى پاكيزه كه مستى نمى‌آفريند پذيرايى مى‌كنند.) «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ» اعسال جمع عسل است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در حکمت ۴۳۰ فرموده است: «إِنَّ أَخْسَرَ النَّاسِ صَفْقَةً وَأَخْيَبَهُمْ سَعْياً رَجُلٌ أَخْلَقَ بَدَنَهُ فِي طَلَبِ آمَالِهِ» (زيانمندترين مردم در معاملات و نوميدترين آنها در تلاش و سعى، كسى است كه خويشتن را در راه به دست آوردن مال فرسوده كرده.) در «خلق» گذشت.


این ماده هفت بار در «نهج البلاغه» آمده است. مانند:
«وَصَافِق لِكَفَّيْهِ، وَمُرْتَفِق بِخَدَّيْهِ» (جمعى دست‌ها را از دريغ و حسرت به هم مى‌مالند برخى سر را بر روى دست‌ها گذارده به فکر فرو رفته‌اند.)
«تُرَى مِنْ شَفِيفِ صِفَاقِ بَطْنِهِ» (تا آن‌جا كه در اثر لاغرى شديد (و جذب‌شدن مواد اين گياهان) سبزى گیاه از پشت پرده شكمش آشكار بود.)


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۰.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۲۰۲.    
۳. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح‌، ج۴، ص۱۵۰۸.    
۴. فیروز آبادی، مجد‌الدین، قاموس المحیط، ج۳، ص۲۵۴.    
۵. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۵، ص۲۰۲.    
۶. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۱۳، ص۲۷۲.    
۷. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۹، خطبه ۱.    
۸. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۱، ص۱۱، خطبه ۱.    
۹. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۰، خطبه ۱.    
۱۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۸۳.    
۱۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۷۰، خطبه ۱۶۵.    
۱۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۹۳، خطبه ۱۶۰.    
۱۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۳۹، خطبه ۱۶۵.    
۱۴. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۷۸.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص، خطبه ۱۶۵.    
۱۶. اصفهانی، ابو الفرج، ج۱، ص۲۲.    
۱۷. ابن منظور، لسان العرب، ج۱۰، ص۲۰۲.    
۱۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۷۰، خطبه ۱۶۵.    
۱۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۹۴، خطبه ۱۶۳.    
۲۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۳۹، خطبه ۱۶۵.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۷۸.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۷، خطبه ۱۶۵.    
۲۳. رعد/سوره۱۳، آیه۳۵.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۸۳، حکمت ۴۲۰.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۵۵، حکمت ۲۵۵.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۵۲، حکمت ۴۳۰.    
۲۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۷۵.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۵، حکمت ۴۳۰.    
۲۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۴۷، خطبه ۱۹۱.    
۳۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۲، ص۱۶۰، خطبه ۱۸۶.    
۳۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۵، خطبه ۱۹۱.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۱۶.    
۳۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۳، خطبه ۱۹۱.    
۳۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۴۶، خطبه ۱۶۰.    
۳۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج، ص، خطبه ۱۵۴.    
۳۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۲۷، خطبه ۱۵۹.    
۳۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۲۹.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۴۷، خطبه ۱۵۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صفق»، ج۲، ص۶۴۰.    






جعبه ابزار