صَدْع (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَدْع (به فتح صاد و سکون دال) از
واژگان قرآن کریم به معنای شکافتن است.
صدیع به معنای صبح است.
مشتقات
صَدْع که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
فَاصْدَعْ (به سکون صاد و فتح دال ) به معنای آشکار کن؛
یَصَّدَّعُونَ (به فتح صاد و دال ) به معنای پراکنده می‌شوند؛
مُتَصَدِّعاً (به فتح صاد و کسر دال ) به معنای شکاف بردارنده، است.
صَدْع به معنای شکافتن است.
«صَدَعَهُ صَدْعاً: شَقَّهُ» چنانکه در
مجمع البیان ذیل آیه ۴۳
سوره روم و در
المفردات و
الصحاح گفته
صدیع به معنی صبح است به اعتبار شکافته شدن است.
در
اقرب الموارد می‌گوید:
«صَدَعَ الْاَمْرَ: کَشَفَهُ.»
به مواردی از
صَدْع که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ اَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ) «ماموریت خویش را آشکار کن و از
مشرکین اعراض نما.»
آشکار کردن چیزی نوعی شکافتن است.
(یَوْمَئِذٍ یَصَّدَّعُونَ) «آن روز مردم متفرق و پراکنده می‌شوند.»
که آن شکافته شدن اجتماع است. در مجمع البیان فرموده
«تَصَدَّعَ الْقَوْمُ: تَفَرَّقُوا» «می‌دیدی که کوه از ترس خدا خاشع و شکاف بردارنده است.»
(لا یُصَدَّعُونَ عَنْها وَ لا یُنْزِفُونَ) «از شراب بهشتی سر درد نمی‌گیرند و مست نمی‌گردند.»
به عقیده
راغب اصفهانی سر درد را به طور استعاره صداع گویند، گویی سر از درد شکافته می‌شود.
«سوگند به آسمان که بر گرداننطارقده و زمینی که خاصیت شکافته شدن را دارد.»
صدع ظاهرا به معنی
مفعول است. یعنی (سوگند به آسمان که بر گرداننده و زمینی که خاصیت شکافته شدن را دارد.) تا روئیدنی‌ها از آن بروید.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «صدع»، ج۴، ص۱۱۵.
