صلاة خوف
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صلاة خوف از اصطلاحات فقه نظامی است که همان «
نماز یومیه» است، ولی به صورت شکسته، خواه در سفر باشد یا
حضر، با جماعت خوانده شود، یا فرادا. برای خواندن این نماز شرایط و آداب خاصی ذکر شده است.
نماز خوف همان «نماز یومیه» است، ولی به صورت شکسته (مانند
نماز مسافر) است خواه در سفر باشد و خواه در حضر، با جماعت خوانده شود، یا فرادا.
شرایط نماز خوف چهار چیز است:
۱- دشمن در جهت مخالف قبله مستقر باشد.
۲- برای مسلمانان بیم آن باشد که اگر تمام لشگریان با هم برای خواندن نماز بایستند، دشمن به آنان حمله کند.
۳- تعداد نفرات مسلمانان به حدّی باشد که اگر دو فرقه شوند، یکی از آن دو فرقه یارای مقاومت با دشمن را داشته باشند.
۴- احتیاج به بیشتر از دو دسته کردن نمازگزاران نباشد.
قرآن کریم می‌فرماید:
«وَاذا کُنْتَ فیهِمْ فَاقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَلْیَأْخُذُوا اسْلِحَتَهُمْ فَاذا سَجَدُوا فَلْیَکُونُوا مِنْ وَرائِکُمْ وَلْتَأْتِ طائِفَةٌ اخْری لَمْ یُصَلُّوا فَلْیُصَلُّوا مَعَکَ وَلْیَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَاسْلِحَتَهُمْ...»
«و چون (ای
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)) میان
مؤمنان (رزمندگان) هستی و برای آنها نماز بپا می‌کنی، گروهی از آنها با تو بایستند و سلاح‌های خویش را برگیرند، و چون
سجده کردند، عقب‌دار شما شوند گروهی دیگر که نماز نخوانده‌اند، بیایند و با تو نماز گزارند. آنها باید وسایل دفاعی و سلاح‌هایشان را (در حال نماز) با خود حمل کنند.»
طبق
آیه بالا،
امام جماعت، لشکریان را دو دسته کرده، یک گروه را در مقابل دشمن قرار می‌دهد دسته دوّم را برای اقتدا کردن به نماز فرا می‌خواند و یک رکعت را با این نمازگزاران خوانده، پس از برخاستن، رکعت دوم را تا آن حدّ طول می‌دهد که گروه دیگری که قبلًا در مقابل لشگریان دشمن قرار داشتند، جهت
اقتدا به او می‌آیند، پس از رسیدن، آن دسته
تکبیر گفته و با امام به
رکوع می‌روند و پس از سجود، امام برای
تشهد می‌نشیند و نمازگزاران جهت انجام دادن رکعت دوم بر خاسته، رکعت دوم را تمام می‌کنند و پس از تشهد به امام که تشهد را برای رسیدن دسته دوم طول داده، می‌پیوندند و با امام جماعت نماز را تمام می‌کنند. در نماز سه رکعتی امام مخیر است که با گروه اول یک رکعت و با گروه دوم دو رکعت نماز را جماعت بخواند و یا به عکس با گروه اول دو رکعت و با گروه دوم یک رکعت.
شهید ثانی در
شرح لمعه چنین اضافه می‌کند: در این نماز اگر امکان قرائت و ایماء در رکوع و سجود، در هر رکعت نباشد، به جای همه اعمال بعداز نیت و تکبیر فقط ذکر
تسبیحات اربعه «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» را بگوید و سپس تشهد گفته، نماز را سلام دهد.
۱- نماز خوف فقط در موقع
جنگ و میدان جنگ است یا این‌که اگر موارد دیگری هم باشد مثل حمله کردن دزد یا سباع و درندگان و امثال این‌ها وظیفه نماز خوف است و آیا شرط صحت این نماز جماعت است یا فرادا هم می‌شود خواند و اگر شخص مصلی مقیم یا متوطن در آن محل باشد
قصر بخواند یا تمام؟
بسمه تعالی، مساله محل خلاف و اشکال است.
۲- زمانی که جنگ به شدت ادامه دارد و برای رزمندگان امکان ایستادن در یک جا نیست، آیا می‌توان به حالت نشسته یا خوابیده نماز خواند؟
بسمه تعالی، به هر نحو که ضرورت اقتضا کند نماز صحیح و مجزی است.
۳- چون سقف سنگرها کوتاه است و موقع نماز خواندن در سنگرها اجباراً حالت خمیدگی می‌گیریم، به طوری که راست نیستیم، مساله شرعی آن را بفرمایید.
بسمه تعالی، در مورد ضرورت مانع ندارد.
۴- اگر رزمنده به دلایلی مانند کمبود جا در
سنگر یا مواجه شدن با خطر دشمن در صورت حرکت نتواند بایستد یا رکوع و سجده نماید یا نتواند بنشیند، یا فقط حالت خوابیده داشته باشد، نماز را چگونه باید به‌جا آورد؟
بسمه تعالی، حکم آن از مسائل قبل ظاهر شد و به هر نحو میسور است نماز بخواند.
۵- در بعضی مواضع جبهه، سقف سنگرها کوتاه است و اگر بخواهند در آن‌جا نماز بخوانند، باید نشسته یا خمیده نماز را انجام دهند و در صورتی که بخواهند نماز را ایستاده بخوانند، باید از سنگر خارج شوند و در معرض خطر آتش دشمن قرار گیرند؛ آیا وظیفه شرعی در این موارد چیست؟
بسمه تعالی، در صورت خوف و احتمال خطر باید در سنگر نماز بخوانند.
۶- در بعضی مواضع جبهه، سقف سنگرها کوتاه است و انسان باید نشسته یا خمیده نماز را بخواند برخی از برادران برای اینکهایستاده نماز بخوانند از سنگر خارج می‌شوند و ممکن است در معرض خطر آتش دشمن قرار بگیرند و شهید یا مجروح شوند آیا این کار جایز است و آیا نمازشان صحیح است؟
بسمه تعالی، نمازشان صحیح است اگرچه در صورت خوف باید داخل سنگر نماز بخوانند.
•
جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۸۴-۸۵. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
