صفت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وصف بيان کننده چگونگى
موصوف خود در
علم ادب و بلاغت را
صفت است.
صفت که آن را "نعت" هم مى‌گویند تابعى است که چگونگى
موصوف (
متبوع) خود را بیان مى‌کند.
تابع کلمه‌اى است که در
اعراب استقلال ندارد بلکه اعراب آن، تابع کلمه دیگرى است که آن را متبوع مى‌گویند چنان‌که
صفت در اعراب، تابع
و مانند
موصوف است؛ مثلاً اگر
موصوف فاعل باشد
و مرفوع،
صفت نیز مرفوع می‌گردد.
اگر
صفت براى
موصوفى نکره باشد آن را
تخصیص مى‌زند مانند: "فتحریر رقبة مؤمنة".
و اگر
صفت براى
موصوفى معرفه باشد آن را توضیح مى‌دهد مانند: "
و رسوله النبى الأمّی".
تخصیص و توبیخ از مهم‌ترین اغراض آوردن
صفت در کلام است. برخى اغراض دیگر عبارت است از:
مدح و ثنا (بسم الله الرحمن الرحیم)،
سرزنش (فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم)،
تأکید (لا تتخذوا الهین اثنین)،
مبالغه (فجعلناه هباءً منثوراً).
۱ - هیچ‌گاه بعد از
صفت خاص،
صفت عام نمى‌آید؛ نمى‌توانیم بگوئیم: " هذا رجل فصیح متکلم "، زیرا
متکلم اعم است از
فصیح و غیر فصیح.
۲ -
صفت براى
تقیید نمى‌آید بلکه به صورت
صفت لازم فعل مى‌آید؛ مانند: "
و یقتلون النبیین بغیر الحق".
۳ - گاهى بین
صفت و موصوف چیزهایى فاصله مى‌شود مانند معمول
صفت در: "فاذا هم جمیع لدینا محضرون".
در این
آیه "لدینا" معمول "محضرون". است که بین
صفت و موصوف فاصله شده است.
۴ - گاهى
صفت براى
عمومیت بخشیدن مى‌آید، مانند: "کلوا من ثمره اذا اثمر".
که "اذا اثمر"
صفت است
و براى عمومیت بخشى آمده است.
۵ - هرگاه چند
صفت براى
موصوف واحدى بیاید گاهى بدون
حرف عطف مى‌آید مانند: "
و لا تطع کل حلاّف مهین همّاز مشّاء بنمیم".
وگاهى با حرف عطف مانند: سبح اسم ربک الاعلى؛ الذى خلق فسوى؛
و الذى قدر فهدی".
۶ - گاهى براى
موصوف جمع،
صفت مفرد آورده مى‌شود، مانند: "ممن خلق الارض
و السموات العلی".
کلمه "السموات " جمع است
و موصوف "العلی" که
مفرد است
صفت آن قرارگرفته است.
۷ - گاهى بر سر جمله‌اى که
صفت واقع شده "واو" داخل مى‌شود مانند: "
و ما اهلکنا من قریة الا
و لها کتاب معلوم."
جمله "
و لها کتاب معلوم"
صفت براى "
قریه" است.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «وصف».
