• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صفایا در فقه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


صَفایا به بهترین‌های اموال یا اموال منقول با ارزش گفته می‌شود.


صفایا جمع «صفیّ» و «صفیّه»،
[۱] جامع المقاصد، ج۱۲، ص۶۰.    
در لغت به معنای خالص از هر چیزی آمده است؛ از این رو، بر چیزی که انسان آن را برگزیده «صفی» اطلاق کرده‌اند.
[۲] لسان العرب، واژه «صفو».


این واژه در کلمات فقها در دو مورد به کار رفته است. یکی نسبت به غنایم جنگی و دیگری نسبت به اموال پادشاهان کافر . مراد از صفایای غنایم، بهترین‌های آن است؛ از اسب اصیل گرفته تا لباس گران‌قیمت و کنیز زیبا
[۳] الوسیلة، ص۲۰۳.    
و مراد از صفایای اموال پادشاهان که مقابل قطایع به کار می‌رود، اموال منقولِ با ارزش پادشاهان است.
[۴] مصباح الفقیه، ج۱۴، ص۲۴۹.
[۵] جامع المدارک، ج۲، ص۱۳۳.    
از احکام آن در باب انفال سخن گفته‌اند.

صفایای غنایم از آنِ رسول خدا صلّی اللّه‌ علیه و آله و پس از ایشان از آنِ امام علیه السّلام است که پیش از تقسیم غنایم از آنها جدا می‌شود.
[۶] المبسوط، ج۲، ص۶۵.    
[۷] الوسیلة، ص۲۰۳.    
[۸] جامع المقاصد، ج۱۲، ص۶۰.    
صفایای غنایم از انفال شمرده شده است؛
[۹] تذکرة الفقهاء، ج۵، ص۴۴۰.    
[۱۰] جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۴.    
بر این امر ادعای اجماع شده است،
[۱۱] منتهی المطلب، ج۸، ص۵۷۴.
لیکن برخی آن را از انفال ندانسته‌اند.
[۱۲] محاضرات فی الفقه الامامیة (الخمس)، ص۱۹۵.
[۱۳] کتاب الخمس (حائری)، ص۶۸۹-۶۹۰.


۳.۱ - دخول انفال در ملک امام

آیا دخول صفایای غنایم در ملک امام علیه السّلام منوط به گزینش و اختیار ایشان است و در نتیجه قبل از گزینش در ملک امام علیه السّلام داخل نمی‌شود و در صورت برنگزیدن، جزء غنایم خواهد بود و محکوم به حکم آنها است یا صفایای غنایم به طور قهری داخل در ملک امام علیه السّلام می‌شود و نیازی به گزینش آن نیست؟ دو احتمال مطرح است. ظاهر کلمات گروهی احتمال نخست است؛
[۱۴] المبسوط، ج۲، ص۶۵.    
[۱۵] مختلف الشیعة، ج۴، ص۴۰۲.    
[۱۶] جامع المقاصد، ج۱۲، ص۶۰.    
[۱۷] کشف الغطاء، ج۴، ص۴۰۸.
برخی به احتمال دوم تصریح کرده‌اند.
[۱۸] الوسیلة، ص۲۰۳.    
[۱۹] جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۵-۱۲۶.    

بنابر احتمال دوم، آیا میزان، وجود اشیای برگزیده و بهترین‌ها به خودی خود است یا باید در مقایسه با غنایم بهترین باشد، هر چند فی نفسه در نوع خود بهترین نباشد؟ دو احتمال ذکر شده است؛ برخی احتمال نخست را قوی دانسته‌اند.
[۲۰] جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۶.    
بنابر احتمال نخست (توقف ملکیت صفایا بر گزینش امام علیه السّلام) آیا جواز گرفتن، اختصاص به صورتی دارد که در میان غنایم، اشیای برگزیده و بهتری باشد یا نه؟ دو احتمال مطرح است. برخی احتمال نخست را بعید ندانسته‌اند.
[۲۱] جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۶.    

بسیاری از فقها متعرض این احتمالات نشده‌اند؛ زیرا فایده مهمی بر آن مترتب نمی‌شود؛ چنانکه در همه موارد بیان تکلیف امام علیه السّلام که خود مرجع بیان احکام می‌باشد این گونه است،
[۲۲] مصباح الفقیه، ج۱۴، ص۲۵۱.
بلکه به تصریح برخی، پرداختن به این گونه مباحث سزاوار نیست.
[۲۳] مجمع الفائدة، ج۴، ص۳۳۴-۳۳۵.    


با فتح سرزمین کفر به دست مسلمانان، صفایای اموال پادشاه از انفال و از آنِ رسول خدا صلّی اللّه‌ علیه و آله و پس از آن حضرت از آن امام علیه السّلام است، به شرط آنکه پادشاه آن را از فردی که مالش محترم است، مانند مسلمان ، به غصب نگرفته باشد.
[۲۴] جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۳-۱۲۴.    


۱. ↑ جامع المقاصد، ج۱۲، ص۶۰.    
۲. ↑ لسان العرب، واژه «صفو».
۳. ↑ الوسیلة، ص۲۰۳.    
۴. ↑ مصباح الفقیه، ج۱۴، ص۲۴۹.
۵. ↑ جامع المدارک، ج۲، ص۱۳۳.    
۶. ↑ المبسوط، ج۲، ص۶۵.    
۷. ↑ الوسیلة، ص۲۰۳.    
۸. ↑ جامع المقاصد، ج۱۲، ص۶۰.    
۹. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۵، ص۴۴۰.    
۱۰. ↑ جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۴.    
۱۱. ↑ منتهی المطلب، ج۸، ص۵۷۴.
۱۲. ↑ محاضرات فی الفقه الامامیة (الخمس)، ص۱۹۵.
۱۳. ↑ کتاب الخمس (حائری)، ص۶۸۹-۶۹۰.
۱۴. ↑ المبسوط، ج۲، ص۶۵.    
۱۵. ↑ مختلف الشیعة، ج۴، ص۴۰۲.    
۱۶. ↑ جامع المقاصد، ج۱۲، ص۶۰.    
۱۷. ↑ کشف الغطاء، ج۴، ص۴۰۸.
۱۸. ↑ الوسیلة، ص۲۰۳.    
۱۹. ↑ جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۵-۱۲۶.    
۲۰. ↑ جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۶.    
۲۱. ↑ جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۶.    
۲۲. ↑ مصباح الفقیه، ج۱۴، ص۲۵۱.
۲۳. ↑ مجمع الفائدة، ج۴، ص۳۳۴-۳۳۵.    
۲۴. ↑ جواهر الکلام، ج۱۶، ص۱۲۳-۱۲۴.    


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۸۳، برگرفته از مقاله «صفایا».    


رده‌های این صفحه : جهاد | غنائم جنگی | فقه
جعبه ابزار