صالح المؤمنین (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صالح المؤمنین:
(وَ صَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمَلَائِكَةُ) صالح المؤمنین: بدون شک
«صٰالِحُ الْمُؤْمِنِينَ» معنى وسيعى دارد كه همه
مؤمنان صالح و
باتقوا و كامل
الایمان را شامل مى‌شود.
به موردی از کاربرد
صالح المؤمنین در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِن تَتُوبَا إِلَى اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا وَ إِن تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَلِكَ ظَهِيرٌ) (اگر شما دو همسر پيامبر از كار خود توبه كنيد به نفع شماست، زيرا دل‌هايتان از حق منحرف گشته و اگر بر ضدّ او دست به دست هم دهيد، كارى از پيش نخواهيد برد زيرا
خداوند ياور اوست و همچنين
جبرئیل و مؤمنان صالح و فرشتگان بعد از آنان پشتيبان اويند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى: اگر شما دو زن به سوى خدا برگرديد كه هيچ، وسيله توبه خود را فراهم كرده‌ايد و اگر عليه آن جناب دست به دست هم دهيد، بدانيد كه مولاى او خدا است.
تمامى روايات اتفاق دارند بر اينكه منظور از آن دو زن
حفصه و
عایشه دو همسر
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) هستند.
و كلمه
صغت فعل ماضى از ماده
صغو است و صغو به معناى ميل است، كه البته در اينجا منظور ميل به باطل و خروج از حالت استقامت است. خوب، پس مسلم شد كه اين دو زن، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را آزردند و عليه او دست به دست هم دادند و دست به دست هم دادن عليه آن جناب از
گناهان کبیره است.
هرچند «صالح» در آيه مورد بحث مفرد آمده و نه جمع ولى چون معنى جنسى دارد از آن عموميت استفاده مى‌شود.
اما در اين كه مصداق اتمّ و اكمل در اين جا كيست؟ از روايات متعددى استفاده مى‌شود كه منظور «امير مؤمنان»
علی (علیه‌السلام) است.
در حديثى از
امام باقر (علیه‌السلام) مى‌خوانيم:
«لقد عرّف رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) عليّا (علیه‌السلام) اصحابه مرّتين: امّا مرّة فحيث قال: «من كنت مولاه فعلىّ مولاه» و امّا الثّانية فحيث نزلت هذه الآية: (فَإِنَّ اللّٰهَ هُوَ مَوْلاٰهُ وَ جِبْرِيلُ وَ صٰالِحُ الْمُؤْمِنِينَ...) اخذ رسول اللّه (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بيد علىّ (علیه‌السلام) فقال: ايّها النّاس هذا صالح المؤمنين!»«رسول خدا دوبار على (علیه‌السلام) را (با صراحت) به يارانش معرفى كرده، يک‌بار آن‌جا كه فرمود: (در
غدیر خم): من كنت مولاه فعلىّ مولاه. « هركس من مولاى او هستم على مولاى اوست» و اما بار دوم هنگامى كه آيه:
(اناَللّٰهَ هُوَ مَوْلاٰهُ...) نازل شد، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) دست على (علیه‌السلام) را گرفت و فرمود: اى مردم اين «صٰالِحُ الْمُؤْمِنِينَ» است.
اين معنى را بسيارى از علماى
اهل سنت نيز در كتاب‌هاى خود نقل كرده‌اند از جمله علامه «
ثعلبی» و علامه
«گنجی» در
کفایة الطالب و «
ابو حیان اندلسی» و «
سبط ابن جوزی» و غير آن‌ها.
نويسنده
روح البیان بعد از نقل اين روايت از «
مجاهد» مى‌گويد:
مؤيد اين حديث،حديث معروف «
منزلة» است كه پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به على (علیه‌السلام) فرمود:
{{تورفتگی:a:
«انت منّى بمنزلة هارون من موسى،» زيرا عنوان «صالحين» در آيات قرآن براى انبيا آمده است، از جمله در آيه
(...وَ كُلاًّ جَعَلْنٰا صٰالِحِينَ ) و در آيه
(...أَلْحِقْنِي بِالصّٰالِحِينَ) مى‌باشد (كه در اولى عنوان «صالح» به جمعى از
انبیاء و دومى به
حضرت یوسف اطلاق شده است) و هنگامى كه على (علیه‌السلام) به منزله «
هارون» باشد، او نيز مصداق صالح است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «صالح المؤمنین»، ج۲، ص۶۱۹.
