شِعْب (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شِعْب (به کسر شین و سکون عین) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای جمع کردن و پراکنده کردن در هر دو ضدّ به‌کار رفته است و نیز به معنی
اصلاح و
افساد است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره گمراه نشدن
اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در فتنه‌ها و ... از این واژه استفاده نموده است.
شِعْب به معنای جمع کردن و پراکنده کردن در هر دو ضدّ به‌کار رفته است و نیز به معنی اصلاح و افساد آمده است. در
اقرب الموارد گفته است «شعبه» به معنای تکّه، فرع و قسمت است. جمع آن شعب (مثل صرد) و شعاب است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در یک محل در هر دو معنای ضد درباره این‌که اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در فتنه‌ها گمراه نمی‌شوند آورده است:
«وَ إِنَّ مَنْ أَدْرَکَهَا مِنَّا یَسْرِی فِیهَا بِسِرَاجٍ مُنِیرٍ... لِیَحُلَّ فِیهَا رِبْقاً وَ یُعْتِقَ فِیهَا رِقّاً وَ یَصْدَعَ شَعْباً وَ یَشْعَبَ صَدْعاً»؛
«هر کس از ما اهل‌بیت آن
فتنه را درک کند. در آن با چراغی پرنور حرکت می‌کند تا طنابی را باز کند و برده‌ای را آزاد نماید و جمع
ضلالت را متفرق کند و
حق متفرق را جمع نماید».
«شعب» به معنی جمع و «یشعب» به معنی متفرق می‌کند است».
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
خطبه ۱۹۲ از واژه استفاده کرده است.
«وَ تَشَتَّتَتِ الْأُلْفَةُ، وَ اخْتَلَفَتِ الْکَلِمَةُ وَ الْأَفْئِدَةُ، تَشَعَّبُوا مُخْتَلِفِینَ، وَ تَفَرَّقُوا مُتَحَارِبِینَ»؛
«الفتشان به پراکندگی رسید، وحدت کلمه و دلهایشان به اختلاف مبدل شد، دسته دسته شده، به جنگ با هم برخاستند».
امام در این خطبه از این واژه که به معنای شعبه شعبه و قسمت قسمت شدن است استفاده نموده است.
همچنین امام (صلوات‌الله‌علیه) در
حکمت ۳۱ چند بار از این واژه استفاده نموده است:
«وَ الصَّبْرُ مِنْهَا عَلَی أَرْبَعِ شُعَبٍ ... وَ الْیَقِینُ مِنْهَا عَلَی أَرْبَعِ شُعَبٍ... وَ الْعَدْلُ مِنْهَا عَلَی أَرْبَعِ شُعَبٍ... وَ الْجِهَادُ مِنْهَا عَلَی أَرْبَعِ شُعَبٍ...»؛
«صبر بر چهار شعبه تقسيم مى‌شود ... يقين نيز بر چهار قسمت است ... عدالت نیز چهار قسم دارد .... جهاد نيز چهار شعبه دارد».
شعب در همه این فرازها جمع شعبه به معنی قسمت و نوع است.
این واژه دوازده بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شعب»، ج۲، ص۵۹۷.
