شَکّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَکّ:
(فَإِن كُنتَ فِي شَكٍّ ) شَکّ : به معناى «دودلى
و در كارى به گمان افتادن» است.
به موردی از کاربرد
شَکّ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَإِن كُنتَ فِي شَكٍّ مِّمَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ فَاسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَؤُونَ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكَ لَقَدْ جَاءكَ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلاَ تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ) (
و اگر در آن‌چه بر تو نازل كرده‌ايم
ترديدى دارى، از كسانى كه پيش از تو كتاب آسمانى را مى‌خواندند بپرس؛ به يقين، حق از طرف
پروردگارت به تو رسيده است؛ بنابراين، هرگز از ترديدكنندگان مباش! مسلّماً او
ترديدى نداشت
و اين درسى براى مردم بود!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه
شک به معناى ريب
و ترديد است.
آيه مورد بحث به جاى اين كه روى سخن را به مخالفان كند، پيامبر را مخاطب ساخته چنين مى‌گويد:
«اگر از آن‌چه بر تو نازل كرديم در
شک و ترديد هستى از آنها كه كتب آسمانى را قبل از تو مى‌خوانند بپرس...» تا از اين طريق ثابت شود كه آن‌چه بر تو نازل شده حق است
و از طرف پروردگار؛ بنابراين هيچ‌گونه
شک و ترديد هرگز به خود راه مده.
اين احتمال نيز وجود دارد كه آيه فوق بحث تازه
و مستقلى را درباره صدق دعوت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) عنوان مى‌كند
و به مخالفان مى‌گويد كه اگر در حقانيت او
ترديد دارند، نشانه‌هاى او را در كتب پيشين مانند
تورات و انجیل نازل شده از
اهل کتاب بپرسند.
شأن نزولى كه در بعضى از تفاسير
نقل شده نيز اين معنى را تأييد مى‌كند
و آن اين كه: جمعى از
کفار قریش مى‌گفتند: اين قرآن از طرف
خدا نازل نشده، بلكه
شیطان به محمّد (صلیاللهعلیه
وآله
وسلّم) القا كرده است!اين سخن سبب شده كه عدّه‌اى در
شک و ترديد فروروند، خداوند با آيه فوق به آنها پاسخ گفت.
ممكن است در ابتدا چنين به نظر برسد كه آيه حكايت از اين دارد كه پيامبر (صلیاللهعلیه
وآله
وسلّم) در حقانيت آياتى كه بر او نازل مى‌شد
ترديد داشت
و خداوند از طريق فوق
ترديد او را زائل كرد.
ولى با توجه به اين كه پيامبر (صلیاللهعلیه
وآله
وسلّم) مسئله
وحی را با شهود
و مشاهده دريافته بود، چنان كه آيات قرآنى حاكى از همين معنى است،
شک و ترديد در اين مورد معنى نداشت، به علاوه اين تعبير رايج است كه براى تنبيه دور دستان، افراد نزديک را مخاطب مى‌كنند، اين همان است كه عرب با ضرب المثل معروف: «به تو مى‌گويم، ولى همسايه تو بشنو» از آن ياد مى‌كند كه نظير آن را در فارسى نيز داريم
و اين گونه سخن در بسيارى از موارد تأثيرش از خطاب صريح، بيشتر است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شَکّ»، ج۲، ص۵۲۱.
