• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شَمْخ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





شَمْخ (به فتح شین و سکون میم) و شامِخ از واژگان نهج البلاغه به معنای بلند شدن و بالا رفتن و بلند است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره خلقت زمین و توصیف برخی فرشتگان و... از این واژه استفاده نموده است.
این واژه چهار بار در «نهج البلاغه» آمده است




شَمْخ و شامِخ به معنای بلند شدن و بالا رفتن و بلند آمده است. «شُمُوخِ أَنْفِ» کنایه از تکبّر است.



برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۲.۱ - شُمُوخِ - خطبه ۹۱ ( درباره خلقت زمین)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خلقت زمین فرموده است: «وَ سَكَنَتِ الاَْرْضُ مَدْحُوَّةً في لُجَّةِ تَيَّارِهِ، وَرَدَّتْ مِنْ... وَ شُمُوخِ أَنْفِهِ غُلَوائِهِ»
«زمین در حال گسترده آرام گرفت در موج دریای آن آب و زمین بالارفتن بینی دریا و تکبّر و نشاط و تجاوز او را برگردانید.» غُلَواء (به ضمّ غین و فتح لام) به معنی نشاط و تجاوز حدّ از است.


۲.۲ - الشَمْخ - خطبه ۹۱ (در توصیف برخی فرشتگان)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در توصیف برخی فرشتگان فرموده است: «وَ في عِظَمِ الْجِبالِ الشُّمَّخِ»
«بر فراز كوه‌هاى عظيم و مرتفع.» «شُمَّخ» جمع شامخ به معنی مرتفع است.


۲.۳ - الشَّوامِخُ - خطبه ۱۹۵ (در وصف آخرت)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف آخرت فرموده است: «وَ يُنْفَخُ في الصُّورِ، فَتَزْهَقُ كُلُّ مُهْجَة وَ تَبْكَمُ كُلُّ لَهْجَة وَ تَذِلُّ الشُّمُّ الشَّوامِخُ، وَالصُّمُّ الرَّواسِخُ»
«در آن هنگام در صور دميده مى‌شود، قلب‌ها از كار مى‌افتد، زبان‌ها بند مى‌آيد، كوه‌هاى بلند فرومى‌ريزند و سنگ‌هاى‌ محكم درهم مى‌شكنند و آن سنگ‌هاى سخت چنان متلاشى و صاف مى‌شود كه همچون سراب لرزان و متلألئى به نظر مى‌آيد و جاى آنها، صاف و هموار مى‌گردد كه گويى هرگز كوهى در آنجا وجود نداشته است.»



این واژه چهار بار در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج ۲، ص ۶۱۳.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج ۲، ص ۴۳۵.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج ۳، ص ۹۵.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۱۹۷ خطبه ۹۱.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۱، ص ۱۷۳، خطبه ۸۹.    
۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص ۱۳۲، خطبه ۹۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۱۸۹، خطبه ۹۱.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص ۷۷۱.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص ۷۷۷.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج ۴، ص ۱۴۲.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج ۷، ص ۱۲.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۶، ص ۴۵۲.    
۱۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۱۹۲، خطبه ۹۱.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۱، ص ۱۶۹، خطبه ۸۹.    
۱۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص ۱۳۰، خطبه ۹۱.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۱۸۷، خطبه ۹۱.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص ۷۴۳.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص ۷۵۳.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج ۴، ص ۱۱۴.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج ۶، ص ۳۸۸.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۶، ص ۴۴۰.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۴۹۱، خطبه ۱۹۵.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۲، ص ۱۹۵، خطبه ۱۹۰.    
۲۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص ۳۱۰، خطبه ۱۹۵.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۴۸۱، خطبه ۱۹۵.    
۲۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۳، ص ۷۸۴.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۳، ص ۷۹۰.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج ۷، ص ۶۴۱.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج ۱۲، ص ۱۹۸.    
۳۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۰، ص ۱۷۵.    
۳۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، خطبه۹۱، ص۱۹۷.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۹۷، خطبه ۹۱.    
۳۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، خطبه۹۱، ص۱۹۲.    
۳۴. نسید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، خطبه۱۹۵، ص۴۹۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شمخ»، ج ۲، ص ۶۱۳.    






جعبه ابزار