• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شَقّ (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





شَقّ (به فتح شین و تشدید قاف) از واژگان قرآن کریم به معنای شکافتن و شکاف است.
شِقّ (به کسر شین و تشدید قاف) به معنای مشقت و زحمت است.
مشتقات شقّ که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
شَقًّا (به فتح شین و قاف) به معنای شکافتنی،
بِشِقِ‌ (به کسر شین و قاف) به معنای مشقت،
الشُّقَّةُ (به ضم شین و فتح قاف) به معنای مسافت،
شِقاقٍ‌ (به کسر شین) به معنای مخالفت،
شَاقُّوا (به فتح شین و ضم قاف) به معنای مخالفت کردند،
انْشَقَّتِ‌ (به کسر الف، سکون نون، فتح شین و قاف) به معنای می‌شکافد،
انْشَقَ‌ (به کسر الف، سکون نون و فتح شین) به معنای شکافته می‌شود،
تَشَقَّقُ‌ (به فتح تاء، شین و قاف) به معنای شکافته می‌شود، آمده است.




شَقّ به معنی شکافتن و شکاف است.



به مواردی از شقّ که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - شَقًّا (آیه ۲۶ سوره عبس)

(ثُمَ‌ شَقَقْنَا الْاَرْضَ‌ شَقًّا)
(سپس زمين را از هم شكافتيم.)


۲.۲ - بِشِقِ‌ (آیه ۷ سوره نحل)

(لَمْ تَکُونُوا بالِغِیهِ اِلَّا بِشِقِ‌ الْاَنْفُسِ)
«به آن سرزمین نمی‌رسیدید مگر با مشقت نفوس.»
گویی در رنج و زحمت بدن و قلب می‌شکند و منکسر می‌شود.
شِقّ (به کسر شین) به معنی مشقت و زحمت است که به بدن و نفس عارض می‌شود.


۲.۳ - الشُّقَّةُ (آیه ۴۹ سوره توبه)

(وَ لکِنْ بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ‌ الشُّقَّةُ)
« لیکن این مسافت یا سفر بر آنها دور آمد.»
الشُّقَّةُ به معنی سفر و مسافت نیز آمده است. که توام با مشقت است. شُقّه به معنای ناحیه و محلی که با مشقت به آن می‌رسند.


۲.۴ - شِقاقٍ‌ (آیه ۱۳۷ سوره بقره)

(وَ اِنْ تَوَلَّوْا فَاِنَّما هُمْ فِی‌ شِقاقٍ‌)
( اگر سرپيچى كنند، از حق جدا شده‌اند)
شِقاق به معنای جدایی و مخالفت است. اقرب آن‌را دشمنی و مخالفت گفته و می‌گوید: حقیقتش آن است که هر یک در شقّی غیر از شقّ رفیقش باشد. قول اقرب روی آن است که شقّه به معنی تکّه جدا شده از شی‌ء است مثل نصف مثلا.


۲.۵ - شِقاقَ‌ (آیه ۳۵ سوره نساء)

(وَ اِنْ خِفْتُمْ‌ شِقاقَ‌ بَیْنِهِما فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ اَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ اَهْلِها)
(و اگر از جدايى ميان آن دو همسر بيم داشته باشيد، يک داور از خانواده شوهر، و يک داور از خانواده زن انتخاب كنيد تا به كار آنان رسيدگى كنند.)


۲.۶ - شَاقُّوا (آیه ۱۳ سوره انفال)

(ذلِکَ بِاَنَّهُمْ‌ شَاقُّوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ)
«آن بدین‌جهت بود که با خدا و رسول مخالفت کردند.»


۲.۷ - انْشَقَّتِ‌ (آیه ۱۶ سوره حاقه)

(وَ انْشَقَّتِ‌ السَّماءُ فَهِیَ یَوْمَئِذٍ واهِیَةٌ)
(و آسمان از هم مى‌شكافد و آن‌گاه سست مى‌گردد و فرو مى‌ريزد.)
انشقاق به معنای شکافته شدن است.


۲.۸ - انْشَقَ‌ (آیه ۱ سوره قمر)

(اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَ‌الْقَمَرُ)
(قیامت نزديک شد و ماه از هم شكافت!)
در این آیه مطاوعه و قبول هست، ایضا در تشقّق.


۲.۹ - تَشَقَّقُ‌ (آیه ۲۵ سوره فرقان )

(وَ یَوْمَ‌تَشَقَّقُ‌ السَّماءُ بِالْغَمامِ وَ نُزِّلَ الْمَلائِکَةُ تَنْزِیلًا)
(و همان روزى كه آسمان با ابرها شكافته مى‌شود، و فرشتگان پى در پى نازل مى‌گردند.)


۲.۱۰ - یَشَّقَّقُ‌ (آیه ۷۴ سوره بقره)

(وَ اِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ ... لَما یَشَّقَّقُ‌ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ)
(پاره‌اى از سنگ‌ها شکاف بر مى‌دارد، و آب از آن تراوش مى‌كند.)
اصل آن یتشقق است، تاء به شین قلب و در آن ادغام شده است.

۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۵۹.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۵۹.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۱۹۴.    
۴. عبس/سوره۸۰، آیه۲۶.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸۵.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۴۲.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۰۹.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۱۳.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۲۷۰.    
۱۰. نحل/سوره۱۶، آیه۷.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۳۱۱.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۲۱۱.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۲۲۹.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۱۴۰.    
۱۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۵۹.    
۱۶. توبه/سوره۹، آیه۴۲.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۴۰۰.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۲۸۴.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۰۱.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۵۸.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۶۰.    
۲۲. بقره/سوره۲، آیه۱۳۷.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۱.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۳، ص۱۹۳.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۱۲.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۷۹.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۰۷.    
۲۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۸۳.    
۲۹. نساء/سوره۴، آیه۳۵.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۸۴.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۵۴۶.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۳۴۶.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۱۳۸.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۸۱.    
۳۵. انفال/سوره۸، آیه۱۳.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۲۵.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۲۲.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۱۷۶.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۳۹.    
۴۰. حاقه/سوره۶۹، آیه۱۶.    
۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص ۵۶۷.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۶۳.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹،ص۳۹۸.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۷۱.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۰۸.    
۴۶. قمر/سوره۵۴، آیه۱.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۲۸.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۸۸.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۵۵.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۹.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۱۰.    
۵۲. فرقان/سوره۲۵، آیه۲۵.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص ۳۶۲.    
۵۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۷۹.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۰۲.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۹۸.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۲.    
۵۸. بقره/سوره۲، آیه۷۴.    
۵۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱.    
۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۰۷.    
۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ۲۰۳.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۲۱.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۶۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شقق»، ج۴، ص۵۹.    






جعبه ابزار