شَغَلَتْنا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَغَلَتْنا:
(مِنَ الْأَعْرَابِ شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا) شَغَلَتْنا: در اصل از مادّه «
شغل» (بر وزن قفل) به معنى«
مشغول كردن و بازداشتن» است.
به موردی از کاربرد
شَغَلَتْنا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(سَيَقُولُ لَكَ الْمُخَلَّفُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ شَغَلَتْنَا أَمْوَالُنَا وَ أَهْلُونَا فَاسْتَغْفِرْ لَنَا يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِم مَّا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ قُلْ فَمَن يَمْلِكُ لَكُم مِّنَ اللَّهِ شَيْئًا إِنْ أَرَادَ بِكُمْ ضَرًّا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ نَفْعًا بَلْ كَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا) (به زودى تخلف‌كنندگان از اعراب باديه‌نشين عذرتراشى كرده مى‌گويند: « (حفظ اموال و خانواده‌هايمان، ما را به خود
مشغول داشت و نتوانستيم در سفر حديبيّه تو را همراهى كنيم)، براى ما طلب آمرزش كن.» آنها به زبان خود چيزى مى‌گويند كه در دل ندارند. بگو: «هرگاه خدا زيانى براى شما بخواهد، چه كسى مى‌تواند در برابر او از شما دفاع كند؛ و يا اگر نفعى اراده كند مانع گردد)؟! و
خداوند آنچه كه انجام مى‌دهيد آگاه است.»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(شَغَلَتْنا أَمْوالُنا وَ أَهْلُونا فَاسْتَغْفِرْ لَنا) يعنى عاملى كه ما را
مشغول كرد از حركت با اصحاب، و بازداشت از اينكه در خدمتت باشيم، اموال، زن و فرزندمان بود كه كسى را نداشتيم براى سرپرستى آنان بگذاريم، و بيم آن داشتيم كه در نبود ما دچار حادثه‌اى شوند، لذا مانديم، و تو از خدا براى ما طلب مغفرت كن كه خدا ما را بيامرزد، و به جرم تخلف مؤاخذه نفرمايد.
از اينكه طلب استغفار كردند، پيداست كه تخلف از جهاد را گناه مى‌دانسته‌اند، و نمى‌خواسته‌اند مساله زن، فرزند، مال و منال را عذر موجهى دانسته، بگويند به خاطر اين عذر، گناه كرده‌ايم، بلكه خواسته‌اند بگويند: علت اينكه اين گناه را مرتكب شده‌ايم، علاقه به زن، فرزند و مال بوده است.
آيه مورد بحث درباره عذرتراشى متخلفان است، آن‌جا كه
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) به قبايل باديه‌نشين اعلام كرد كه او را در سفرى كه از مدينه با ساير
مسلمانان به قصد
عمره عازم
مکه بود همراهى كنند، ولى گروهى از افراد ضعيف‌الايمان از انجام اين دستور سرباز زدند و تحليل‌شان اين بود كه چگونه ممكن است مسلمانان از اين سفر جان سالم به در برند در حالى كه قبلا كفار قريش حالت تهاجمى داشتند و جنگ‌هاى
احد و
احزاب را در كنار
مدینه بر مسلمانان تحميل كردند، اكنون كه اين گروه اندک و بدون سلاح با پاى خود به مكه مى‌روند و در كنار لانه زنبوران قرار مى‌گيرند چگونه ممكن است به خانه‌هاى خود بازگردند؟! امّا هنگامى كه مسلمانان با دست پر و امتيازات قابل ملاحظه‌اى كه از پيمان
صلح حدیبیه گرفته بودند سالم به سوى مدينه بازگشتند بى‌آن‌كه از دماغ كسى خونى بريزد به اشتباه بزرگ خود پى بردند و خدمت پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) آمدند تا به نحوى عذر بخواهند و كار خود را توجيه كنند، ولى با نزول آيه، پرده از روى كار آنها برداشته شد، چنان كه مى‌فرمايد:
«به زودى متخلفان از اعراب باديه‌نشين عذرتراشى كرده مى‌گويند: حفظ اموال و خانواده (زن و فرزند) ما را به خود
مشغول داشت (و نتوانستيم در سفر حديبيه تو را همراهى كنيم) براى ما طلب آمرزش كن، آنها به زبان خود چيزى مى‌گويند كه در دل ندارند...»
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شَغَلَتْنا»، ج۲، ص۵۰۳.
