• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شَطْر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





شَطْر (به فتح شین و سکون طاء) از واژگان قرآن کریم به معنای نصف، وسط، جهت و بعض آمده است.
این کلمه پنج بار در قرآن مجید در سوره بقره آمده است.



شَطْر به معنای نصف، وسط، جهت و بعض معنی کرده‌اند.
در قاموس المحیط آمده «الشَّطْرُ: نِصْفُ الشَّیْ‌ءِ وَ جُزْئُهُ... وَ الْجَمَّةُ وَ النَّاحِیَةُ»
مجمع البیان آن‌ را جهت و طرف گفته و دو شعر در این‌باره نقل کرده از جمله:
وَ قَدْ اَظَلَّکُمْ مِنْ‌ شَطْرِ ثَغْرِکُمْ‌

هَوْلٌ لَهُ ظُلَمٌ یَغْشَاکُمُ قِطَعاً

«یعنی از طرف سرحدتان ترسی بر شما سایه افکنده که پاره‌های ظلمت آن شما را می‌پوشاند.»


به موردی از شَطْر که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - شَطْرَ (آیه ۱۴۴ سوره بقره)

(فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَکَ‌ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ‌ شَطْرَهُ)
( اكنون تو را به سوى قبله‌اى كه از آن خشنود باشى، باز مى‌گردانيم. پس روى خود را به سوى مسجدالحرام كن و هر جا باشيد، روى خود را به سوى آن بگردانيد.)
اگر آن‌را به معنی طرف بگیریم چنان‌که در مجمع البیان و المنار گفته آن وقت قبله مسجد الحرام است نه فقط کعبه و اگر بعض معنی کنیم شامل ابعاض مسجد الحرام از جمله کعبه خواهد شد.
به عقیده تفسیر المیزان شطر به معنی بعض است و شطر مسجد الحرام کعبه است و این‌که «فولّ وجهک الکعبه» یا «فولّ وجهک البیت الحرام» نیامده، مقابله با قبله سابق مراد است که آن هم شطر مسجد اقصی یعنی همان سنگ معروف بود. پس شطر مسجد الاقصی به شطر المسجد الحرام که کعبه باشد تبدیل شده است. باقی مطلب در «قبله» دیده شود.



این کلمه پنج بار در قرآن مجید در سوره بقره آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۳۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۵۳.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۳، ص۳۴۵.    
۴. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۴۱۵.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۱.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۱۴۴.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص ۲۲.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۴۹۷.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۲۵.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۰۱.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۱.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۱.    
۱۳. رشید رضا، محمد، تفسیر المنار، ج۲، ص۱۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۰۱.    
۱۵. بقره/سوره۲، آیه۱۴۴.    
۱۶. بقره/سوره۲، آیه۱۴۴.    
۱۷. بقره/سوره۲، آیه۱۴۹.    
۱۸. بقره/سوره۲، آیه۱۵۰.    
۱۹. بقره/سوره۲، آیه۱۵۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شطر»، ج۴، ص۳۱و ۳۲.    






جعبه ابزار