شقّ (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَقّ (به فتح شین) به معنای شکافتن و شکاف و
شِقّ (به کسر شین) به معنای مشقّت و زحمتی که بر نفس عارض می‌شود از مفردات
نهج البلاغه هستند که
حضرت علی (علیه‌السلام) در
خطبه شقشقیه و درباره خودش از این واژه استفاده نموده است.
شَقّ (به فتح شین) به معنای شکافتن و شکاف است.
شِقّ (به کسر شین) به معنای مشقّت و زحمت است که بر نفس عارض می‌شود.
شقاق به معنای جدایی و مخالف است گویی هر یکی در شقّی غیر از شقّ دیگری است.
شقیق برادر و برادر پدری که هر دو از یک نفر شکافته و تولید شده‌اند و نیز هر دو نصف شده را شقیق یکدیگر گویند.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خودش فرموده است: «
«وَحِیزَتْ عَنِّی الشَّهَادَةُ، فَشقَّ ذلِکَ عَلَیَّ»؛
روز «
احد» شهدا
شهید شدند و من نشدم، این بر من سخت آمد.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در خطبه شقشقیه فرموده است: «
«فَمَا رَاعَنِي إلاَّ وَالنَّاسُ إليَّ كَعُرْفِ الضَّبُعِ، يَنْثَالُونَ عَلَيَّ مِنْ كُلِّ جَانِب، حَتَّى لَقَدْ وُطِىءَ الحَسَنَانِ، وَشُقَّ عِطْفَايَ»؛
چیزی مرا نگران نساخت جز این که دیدم ناگهان مردم همچون یالهای انبوه و پرپشت «کفتار» به سوی من روی آوردند و از هر سو گروه گروه به طرف من آمدند تا آنجا که (نزدیک بود دو یادگار
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)) «
حسن و
حسین» پایمال شوند و ردايم از دو طرف پاره شد.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در
حکمت ۳۱ فرموده است: «
«وَمَنْ شَاقَّ وَعُرَتْ عَلَيْهِ طُرُقُهُ وَأَعْضَلَ عَلَيْهِ أَمْرُهُ»؛
هر که دشمنی ورزد راهش بر او ناهموار می‌شود و کارش بر او سخت می‌گردد.» و آن‌گاه که دهاقین انبار در پیشاپیشش مانند بردگان دویدند فرمود: این چه کاری است که کردید گفتند: عادتی است که با بزرگان می‌کنیم. فرمود: به خدا قسم حاکمانتان از این‌کار بهره نمی‌برند. «
«وَإِنَّكُمْ لَتَشُقُّونَ بِهِ عَلَى أَنْفُسِكْمْ [فِي دُنْيَاكُمْ] وَتَشْقَوْنَ بِهِ فِي آخِرَتِكُمْ»؛
و شما خود را در
دنیا به مشقت می‌اندازید و در
آخرت بدبخت می‌شوید (زیرا که این‌کار آنها را
متکبر می‌گرداند).»
«تشقون» در اول مشدّد به معنی سختی و در دوم مخفّف به معنی
شقاوت است.
این واژه بیست و سه مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شقق»، ج۲، ص۶۰۸.
