شقّ (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَقّ (به فتح شین) به معنای شکافتن و شکاف و
شِقّ (به کسر شین) به معنای مشقّت و زحمتی که بر
نفس عارض می‌شود.
از مفردات
نهج البلاغه هستند که
حضرت علی (علیه‌السلام) در
خطبه شقشقیه و درباره خودش از این واژه استفاده نموده است.
شَقّ (به فتح شین) به معنای شکافتن و شکاف است.
شِقّ (به کسر شین) به معنای مشقّت و
زحمت است که بر نفس عارض می‌شود.
شقاق به معنای جدایی و مخالف است گویی هر یکی در شقّی غیر از شقّ دیگری است.
شقیق برادر و برادر پدری که هر دو از یک نفر شکافته و تولید شده‌اند و نیز هر دو
نصف شده را شقیق یکدیگر گویند.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره خودش فرموده است:
«وَ حیزَتْ عَنّی الشَّهادَةُ، فَشقَّ ذلِکَ عَلَیَّ.» روز «
احد» شهدا
شهید شدند و من نشدم، این بر من سخت آمد.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
بیعت خويش فرموده‌اند:
«فَما راعَني إلاّ وَ النّاسُ إليَّ كَعُرْفِ الضَّبُعِ يَنْثالونَ عَلَيَّ مِنْ كُلِّ جانِب،حَتَّى لَقَدْ وُطِىءَ الحَسَنانِ، وَ شُقَّ عِطْفَايَ.» كه يعنى: «مرا مضطرب نكرد مگر آنكه ديدم مردم مانند موهاى يال کفتار به طرف من آمدند، از هر طرف بر من ازدحام مى‌كردند، تا جایی كه حسنين زير پا ماندند و دو طرف عباى من پاره شد.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
حکمت ۳۱ فرموده است:
«وَ مَنْ شاقَّ وَ عُرَتْ عَلَيْهِ طُرُقُهُ وَ أَعْضَلَ عَلَيْهِ أَمْرُهُ.» «هر که دشمنی ورزد راهش بر او ناهموار می‌شود و کارش بر او سخت می‌گردد.»
و آن‌گاه که دهاقین انبار در پیشاپیشش مانند بردگان دویدند فرمود: این چه کاری است که کردید گفتند: عادتی است که با بزرگان می‌کنیم. فرمود: به خدا قسم حاکمانتان از این‌کار بهره نمی‌برند.
«وَ إِنَّكُمْ لَتَشُقّونَ بِهِ عَلَى أَنْفُسِكْمْ [في دُنْياكُمْ] وَ تَشْقَوْنَ بِهِ في آخِرَتِكُمْ.» «و شما خود را در
دنیا به مشقت می‌اندازید و در
آخرت بدبخت می‌شوید (زیرا که این‌کار آنها را
متکبر می‌گرداند).»
(شرح‌های حکمت:
)
«تشقون» در اول مشدّد به معنی سختی و در دوم مخفّف به معنی
شقاوت است.
این واژه بیست و سه مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شقق»، ج۲، ص۶۰۸.
