شطر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَطْر (به فتح شین و سکون طاء) از
واژگان قرآن کریم و به معنای نصف، وسط، جهت و بعض آمده است.
شَطْر را نصف، وسط، جهت و بعض معنی کرده‌اند.
مثلا در
قاموس المحیط گوید «الشَّطْرُ: نِصْفُ الشَّیْ‌ءِ وَ جُزْئُهُ... وَ الْجَمَّةُ وَ النَّاحِیَةُ».
مجمع البیان آن‌را جهت و طرف گفته و دو شعر در این‌باره نقل کرده از جمله:
وَ قَدْ اَظَلَّکُمْ مِنْ شَطْرِ ثَغْرِکُمْ
هَوْلٌ لَهُ ظُلَمٌ یَغْشَاکُمُ قِطَعاً
یعنی. از طرف سرحدتان ترسی بر شما سایه افکنده که پاره‌های ظلمت آن شما را می‌پوشاند.
(فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَیْثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ..) این کلمه پنج بار در
قرآن مجید آمده است. (آیات ۱۴۴، ۱۴۹، ۱۵۰.
سوره بقره) اگر آن‌را به معنی طرف بگیریم چنانکه در مجمع البیان
و
المنار گفته آن وقت
قبله مسجد الحرام است نه فقط
کعبه، و اگر بعض معنی کنیم شامل ابعاض مسجد الحرام از جمله کعبه خواهد شد.
به عقیده
تفسیر المیزان شطر به معنی بعض است و شطر مسجد الحرام کعبه است و اینکه «فولّ وجهک الکعبه» یا «فولّ وجهک البیت الحرام» نیامده، مقابله با قبله سابق مراد است که آنهم شطر مسجد اقصی یعنی همان سنگ معروف بود.
پس شطر
مسجد الاقصی به شطر المسجد الحرام که کعبه باشد تبدیل شده است. باقی مطلب در «قبله» دیده شود.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شاطی‌ء»، ج۴، ص۳۱و۳۲.
