شرح هدایة المسترشدین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«شرح هدایة المسترشدین (حجیة الظن)»، اثر آیة الله، شیخ
محمد باقر اصفهانی، شرحی است به
زبان عربی، بر بخش حجیة الظن «
هدایة المسترشدین» که خود، شرحی مفصل و مبسوط و مستدل بر کتاب «
معالم الاصول» می‌باشد.
کتاب، دارای یک مقدمه، پانزده عنوان کلی و یک خاتمه است.
مؤلف، در ابتدای کتاب، تصریح می‌کند که ادله، در بین
علما منحصر در
کتاب،
سنت،
اجماع و
دلیل عقل است.
سپس به عنوان تمهید، به مطالبی پنج گانه اشاره می‌کند که عبارتند از:
۱. معنای دلیل: دلیل، در لغت به معنای راهنما و مرشد است و برای آن، تعاریف زیادی به عمل آورده‌اند که شارح به اکثر آنها اشاره کرده است، البته بیشتر این تعاریف، به تعریف‌های منطقی نزدیک تر است تا اصولی.
۲. اقسام دلیل: دلیل، بر دو قسم است: الف) فی نفسه، به طور
مطلق حجت است، مانند ظاهر کتاب و
خبر واحد. ب) فی نفسه، به طور
مطلق حجت نیست، بلکه در صورت عدم قیام
حجت بر خلاف آن،
حجت است.
۳. مدار
حجیت ادله شرعیه حصول
علم و
یقین است نه
ظن و
تخمین: شارح بیان می‌کند که مؤلف، در این بخش، به تاسیس
اصل اولی می‌پردازد و آن، عدم
حجیت ظن من حیث هو است.
۴. آیا مناط، در وجوب اخذ علم، یقین به واقع است یا یقین به وظیفه؟
۵. آیا در
زمان غیبت،
مطلق ظنون دارای
حجیت هستند یا
ظنون خاصه؟
شارح، پس از بیان مطالب فوق، به شرح اینکه مراد از
ظن مطلق چیست؟ و نقل اشکالاتی که بر
حجیت ظن مطلق وارد شده همراه با پاسخ آنها و ذکر پاسخ خود به پاره‌ای از اشکالات و نقل اعتراض برخی از بزرگان به ماتن و پاسخ آن و وجوه رجوع به
مطلق ظن می‌پردازد. همه این مطالب، در ذیل عنوان «مقدمة المؤلف...» بیان می‌شود.
مطالبی که در ادامه مطرح می‌شوند عبارتند از: نقل و نقد پاسخ
محقق قمی به این اشکال که اگر
حجیت مطلق ظن در زمان
انسداد باب علم، به
حکم عقل است، پس دیگر نمی‌توان برخی از ظنون را استثنا نمود، چون قوانین عقلی تخصیص بردار نیستند؛ ادله کسانی که عمل به
ظن مطلق را ممنوع می‌دانند همراه با پاسخ آنها؛ ادله هشت گانه منع از عمل به
ظن مطلق در نزد ماتن
و... ؛
حجیت ظن، همان گونه که در حق
مجتهد جاری است، در حق
مقلد و متجزی نیز جاری می‌باشد؛ حکم
ظن در مسائل
اصول فقه؛ اعتبار و عدم اعتبار
ظن در مسائل
اصول دین و...
فهرست مصادر تحقیق و نیز فهرست موضوعات، در پایان کتاب ذکر شده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
