شرح مصادرات کتاب اقلیدوس (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«شرح مصادرات کتاب اقلیدوس»، تالیف
حسن بن هیثم (۴۳۲- ۳۵۴ ق)، به
زبان عربی و در موضوع
علم ریاضی است و شامل
بدیهیات ،
مسلمات و
تعریفات می‌باشد.
کتاب، مشتمل بر دو مقدمه (مقدمه اول، از احمد فؤاد باشا و مقدمه دوم، از محقق کتاب، دکتر احمد عزب احمد) و دو بخش با عناوین «
دراسة تحلیلیة للریاضیات » و «
تحقیق مخطوط شرح مصادرات کتاب اقلیدس » است.
متن کتاب «شرح مصادرات»، در یازده مقاله تنظیم شده است.
مؤلف، در این کتاب، به شرح و بررسی مقدماتی که جناب
اقلیدس در کتاب اصول خویش در آغاز هر مقاله آورده، پرداخته است؛ به عنوان نمونه، وی، پس از آنکه
هندسه را یکی از
صناعات نظری (علومی که تنها بر پایه
برهان استوار است)، می‌داند و به معرفی مبادی آن می‌پردازد، از جمله مقادیر تعلیمی را به
جسم تعلیمی و سطح و خط تقسیم می‌کند و جسم تعلیمی را مقداری سه بعدی می‌خواند؛ یعنی کمیتی که در سه جهت درازا و پهنا و ژرفا کشش دارد و... می‌نویسد: «اکنون به الفاظ اقلیدس بازمی گردیم؛ وی، در تعریف نقطه می‌گوید: «
نقطه ، چیزی است که جزء ندارد». این، گفتاری است که بر چیزی که نقطه می‌خوانیمش، دلالت دارد. گروهی، این قول را
حد می‌خوانند و گروهی،
رسم ... نقطه، به گونه‌های دیگر نیز تعریف شده است، از قبیل اینکه نقطه، نهایت خط است... نقطه،
وحدت دارای
وضع است...»
مؤلف، تا آخر یازده مقاله، به همین ترتیب، شرح مصادرات اصول اقلیدس را دنبال می‌کند.
احمد فؤاد باشا، در مقدمه خود، در باره اهمیت و ارزش
علم ریاضی ، تاریخ و کاربرد علم ریاضی در مصر باستان و کاربرد علم ریاضی و به کارگیری آن در ساخت
اهرام مصر سخن می‌گوید. وی، معتقد است که اولین کسانی که ریاضی را تاسیس کردند و شکل و رسم دادند، مصریان باستان بودند.
سپس محقق کتاب، مباحثی مفصل و ارزنده پیرامون کتاب و تالیف آن و نسخه‌های خطی موجود آن، بررسی کتاب
اصول اقلیدس و موقعیت آن در نزد اعراب، مصادرات اقلیدس (شامل
بدیهیات ،
تعریفات و
نظریات ) و... مطرح می‌کند.
کار تحقیق کتاب را دکتر احمد عزب احمد انجام داده است.
در آخر کتاب، ملاحق و فهارس شامل فهرست مصطلحات هندسی و
ریاضی ،
فهرست ادوات و
آلات هندسی ، فهرست اعلام و فهرست
اشکال هندسی و ریاضی ذکر شده است.
در پاورقی‌ها اختلاف نسخ و توضیح پاره‌ای از کلمات و برخی از جملات و اصطلاحات ریاضی و منابع خاطرنشان شده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
