• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شرایط مقدمات برهان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



شرایط مقدمات برهان، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای شرایط افاده یقین در برهان، به حسب مقدمات آن است.



از لابه‌لای منابع منطقی می‌توان اموری را به عنوان شرایط مقدمات برهان استخراج کرد:
۱. اولیت مقدمات برهان: یعنی در هر یک از مقدمات، حمل محمول بر موضوع، بدون واسطه باشد.
۲. تقدم مقدمات برهان: یعنی مقدمات برهان بر نتایج خود تقدم داشته باشد. اقدمیت و تقدم، یا به لحاظ خارج و عالم واقع است (تقدم طبعی مقدمات)، و یا به حسب عقل و عالم ذهن (تقدم عقلی مقدمات). تقدم عقلی، یا به لحاظ زمان است (تقدم زمانی مقدمات)، و یا به لحاظ معرفت و تصدیق (تقدم معرفتی مقدمات). تقدم به حسب عقل که شامل تقدم معرفتی مقدمات و تقدم زمانی آنها می‌شود، از شروط مقدمات هر دو قسم برهان (انّی و لمّی) است، اما شرط تقدم خارجی و طبعیِ مقدمات اختصاص به برهان لمّی دارد.
۳. تناهی مقدمات برهان به اولیات: برهان قیاس است و قیاس، حد وسط بین حد اکبر و حد اصغر است و واسطه بین دو حد نمی‌تواند بی‌نهایت باشد، چرا که تسلسل لازم می‌آید.
۴. ذاتیت مقدمات برهان: یعنی محمول در هر یک از مقدمات، ذاتی موضوع باشد. ذاتی باب برهان، مجموع مرکب از ذاتیات باب ایساغوجی (کلیات خمس) و اعراض ذاتی (مورد استعمال در علوم برهانی) است.
۵. ضروریت مقدمات برهان: یعنی در هر مقدمه ثبوت محمول برای موضوع، به حسب ذات یا به حسب وصف، ضرورت داشته باشد.
۶. کلیت مقدمات برهان: یعنی در هر مقدمه محمول بر همه اشخاص و مصادیق موضوع در همه زمان‌ها به حمل اوّلی و بدون واسطه حمل شود.
۷. یقینیت مقدمات برهان: یعنی مقدمات برهان از صنف قضایای یقینی (اوّلیات، فطریات، مشاهدات، تجربیات، متواترات و حدسیات) باشد.
[۲] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۰۶.
[۵] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۳۵.
[۶] خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۴۶-۴۷.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا.    
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    


۱. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۳۷۸.    
۲. ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۰۶.
۳. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۰۷-۲۰۸.    
۴. قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا، ص۱۰۶-۱۰۷.    
۵. مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۳۵.
۶. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۴۶-۴۷.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «شرایط مقدمات برهان»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۲۱.    




جعبه ابزار